Zawartość
Akta metrykalne urodzeń, ślubów i zgonów - duplikaty 1874-1911, sygn. 1-38; allegata
do akt zaślubionych 1901-1903, 1911 sygn. All. 1-4. Zachowały się także unikaty akt:
urodzeń z lat 1872 (od N 47), 1873-1941, sygn. 1u-3u, 7u-20u; ślubów z lat 1871-1940,
sygn. 4u-5u, 21u-27u; zgonów z lat 1853-1941, sygn. 6u, 28u-36u oraz rabinackie (?)
skorowidze do akt urodzeń za lata 1826-1870 i niekompletny za lata 1826-1888, ślubów
- 1826-1858 i 1869-1887, zgonów - 1859-1887, sygn. 37u-38u. Szczegółowo zawartość
rodzajową akt, wraz z lukami, oddaje baza PRADZIAD.
Dzieje ustrojowe
Świeckie urzędy i księgi stanu cywilnego utworzone zostały na terenie Księstwa Warszawskiego
na mocy wprowadzonego z dniem 1 maja 1808 r. Kodeksu Napoleona (Dziennik Praw Księstwa
Warszawskiego t. I: s. XXXVI, Nr 2, s. 46-47; Nr 9, s. 195-201; Nr 10, s. 231-236);
obowiązywały do końca 1825 r. W tym okresie obowiązki urzędnika stanu cywilnego dla
ludności wyznania mojżeszowego wypełniali przełożeni parafii rzymsko-katolickich.
Od 1826 r., na mocy postanowienia Księcia Namiestnika z 3 listopada 1825 r. na terenie
Królestwa Polskiego wprowadzono właściwie religijny charakter akt stanu cywilnego:
w wyznaniach chrześcijańskich akta stanu cywilnego połączono z metrykami kościelnymi
- urzędnikami stanu cywilnego byli przełożeni parafii, a w wyznaniach niechrześcijańskich
(m.in. mojżeszowym) - burmistrzowie (Dziennik Praw Królestwa Polskiego: t. 10, s.
41-84; t. 11 s. 15-29). Postanowienie Rady Administracyjnej z 7 września 1830 r. wprowadzało,
w miejsce parafii, nazwę Okręgów Dozorów Bóżniczych oraz określało, obowiązujący dla
ludności żydowskiej (starozakonnych), tryb dokonywania wpisów, tj. nakładało na rabinów
w Okręgach obowiązek prowadzenia („utrzymywania”) oddzielnej od urzędnika stanu cywilnego
księgi urodzeń, zgonów, małżeństw i zapowiedzi oraz zgłaszania się z zainteresowanymi
i księgą do urzędnika stanu cywilnego celem dokonania wpisów cywilnych; nadzór nad
prowadzeniem księgi należał do urzędników „utrzymujących” akta stanu cywilnego dla
Żydów oraz do dozorów bóżniczych (Dziennik Praw Królestwa Polskiego: t. 11 s. 18-20,
22-29; t. 13 s. 147-160). Sprawy osób prowadzących księgi stanu cywilnego wyznań niechrześcijańskich
w osadach (wcześniej miastach) normowało postanowienie Komitetu Urządzającego z dnia
24 października/5 listopada 1869 oraz z dnia 15/27 stycznia 1871 (Postanovleniâ Učreditel?nogo
Komiteta v Carstve Pol?skom, t. XVII vypusk II, Warszawa 1869, art. 2821, s. 115-118
oraz t. XXI vypusk I, Warszawa 1871, art. 3188, s. 22-23). Nowe, ogłoszone 24 czerwca
1836 r., Prawo o Małżeństwie zawarcie małżeństwa uzależniało od władz duchownych,
a obrzęd religijny zyskał pierwszeństwo przed czynnościami cywilnymi tj. spisaniem
aktu. Skutki cywilne zawartych małżeństw przekazano do kompetencji sądom cywilnym
(Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 18 s. 46-297). Wyznaniowe prowadzenie ksiąg
stanu cywilnego oparte na postanowieniu Księcia Namiestnika z 3 listopada 1825 r.
obowiązywało na terenie byłego Królestwa Polskiego do 31 grudnia 1945 r. Świeckie
urzędy stanu cywilnego jako jednolite w całym kraju organy administracji państwowej
powołane zostały na mocy dekretu z 25 września 1945 r. (Dz. U. 1945 Nr 48, poz.: 272,
273). Urzędnicy stanu cywilnego (burmistrzowie lub osoby świeckie uprawnione przez
władze) podlegali administracji ogólnej i resortowi sprawiedliwości. Okręg istniał
od 1826 r. Siedzibą urzędnika stanu cywilnego była Mogielnica. Do zadań urzędników
stanu cywilnego należało prowadzenie ksiąg w dwu egzemplarzach. Wpisywano do nich,
w określonej przepisami formule, akta: urodzenia dziecka, uznania dziecka pozamałżeńskiego,
przysposobienia, zapowiedzi małżeństwa (do 1825 r.), małżeństwa i śmierci. Egzemplarz
„rządowy” stanowiła księga podzielona na trzy części, z których każda przeznaczona
była do zapisywania jednego rodzaju akt: urodzeń, ślubów i zgonów, zamykanych protokolarnie
corocznie; stanowiła ona duplikat, który wraz z allegatami, czyli załącznikami do
akt metrykalnych (głównie do akt ślubów), po kontroli, przekazywano do archiwum hipotecznego
właściwego terytorialnie sądu pokoju (i jego późniejszego odpowiednika). Unikat, czyli
egzemplarz gruntowy pozostawał w miejscu sporządzenia; wpisów dokonywano w trzech
odrębnych księgach: każda prowadzona w okresie wieloletnim (do czasu całkowitego zapisania),
przeznaczona na wpis jednego rodzaju akt metrykalnych: urodzeń, ślubów, zgonów. Przepis
Rady Ministrów z 29 kwietnia 1909 r. nałożył na władze sądowe Królestwa Polskiego
obowiązek wprowadzania, w przechowywanych w archiwach hipotecznych egzemplarzach ksiąg
stanu cywilnego (duplikatach), na marginesach akt urodzeń informacji o zawarciu małżeństwa,
otrzymanych od prowadzących księgi stanu cywilnego (Sobranie Uzakonenij i Rasporâženij
Pravitel'stva, 1909 Oddz. I, No 90, poz. 715, s. 1474). Wpisy prowadzono w języku
polskim, a od 1 stycznia 1868 r., na mocy rozporządzenia Komitetu Urządzającego w
Królestwie Polskim, księgi o urodzonych, zaślubionych i zmarłych wszystkich wyznań
- w języku rosyjskim; jedynie odpisy akt osób wyznania rzymsko-katolickiego wydawano,
w miarę potrzeb, w dwu językach: rosyjskim i polskim. Od 1915 r. księgi prowadzono
w języku polskim.
80 j.a. jednostka archiwalna, 1.42 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 80 j.a. 1.42 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Aktotwórca: Urząd Stanu Cywilnego Okręgu Bóżniczego Mogielnica
Inne nazwy twórcy:
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)