Zawartość
Akta metrykalne urodzeń, ślubów i zgonów - duplikaty 1883-1911, sygn. 1-28; allegata
do akt zaślubionych 1883-1886, 1888-1911, sygn. All. 1-28. Szczegółowo zawartość rodzajową
akt, wraz z lukami, oddaje baza PRADZIAD.
Dzieje ustrojowe
Świeckie urzędy i księgi stanu cywilnego utworzone zostały na terenie Księstwa Warszawskiego
na mocy wprowadzonego z dniem 1 maja 1808 r. Kodeksu Napoleona (Dziennik Praw Księstwa
Warszawskiego t. I: s. XXXVI, Nr 2, s. 46-47; Nr 9, s. 195-201; Nr 10, s. 231-236);
obowiązywały do końca 1825 r. W tym okresie obowiązki urzędnika stanu cywilnego dla
ludności wyznania mojżeszowego wypełniali przełożeni parafii rzymsko-katolickich.
Od 1826 r., na mocy postanowienia Księcia Namiestnika z 3 listopada 1825 r. na terenie
Królestwa Polskiego wprowadzono właściwie religijny charakter akt stanu cywilnego:
w wyznaniach chrześcijańskich akta stanu cywilnego połączono z metrykami kościelnymi
- urzędnikami stanu cywilnego byli przełożeni parafii, a w wyznaniach niechrześcijańskich
(m.in. mojżeszowym) - burmistrzowie (Dziennik Praw Królestwa Polskiego: t. 10, s.
41-84; t. 11 s. 15-29). Postanowienie Rady Administracyjnej z 7 września 1830 r. wprowadzało,
w miejsce parafii, nazwę Okręgów Dozorów Bóżniczych oraz określało, obowiązujący dla
ludności żydowskiej (starozakonnych), tryb dokonywania wpisów, tj. nakładało na rabinów
w Okręgach obowiązek prowadzenia („utrzymywania”) oddzielnej od urzędnika stanu cywilnego
księgi urodzeń, zgonów, małżeństw i zapowiedzi oraz zgłaszania się z zainteresowanymi
i księgą do urzędnika stanu cywilnego celem dokonania wpisów cywilnych; nadzór nad
prowadzeniem księgi należał do urzędników „utrzymujących” akta stanu cywilnego dla
Żydów oraz do dozorów bóżniczych (Dziennik Praw Królestwa Polskiego: t. 11 s. 18-20,
22-29; t. 13 s. 147-160). Sprawy osób prowadzących księgi stanu cywilnego wyznań niechrześcijańskich
w osadach (wcześniej miastach) normowało postanowienie Komitetu Urządzającego z dnia
24 października/5 listopada 1869 oraz z dnia 15/27 stycznia 1871 (Postanovleniâ Učreditel?nogo
Komiteta v Carstve Pol?skom, t. XVII vypusk II, Warszawa 1869, art. 2821, s. 115-118
oraz t. XXI vypusk I, Warszawa 1871, art. 3188, s. 22-23). Nowe, ogłoszone 24 czerwca
1836 r., Prawo o Małżeństwie zawarcie małżeństwa uzależniało od władz duchownych,
a obrzęd religijny zyskał pierwszeństwo przed czynnościami cywilnymi tj. spisaniem
aktu. Skutki cywilne zawartych małżeństw przekazano do kompetencji sądom cywilnym
(Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 18 s. 46-297). Wyznaniowe prowadzenie ksiąg
stanu cywilnego oparte na postanowieniu Księcia Namiestnika z 3 listopada 1825 r.
obowiązywało na terenie byłego Królestwa Polskiego do 31 grudnia 1945 r. Świeckie
urzędy stanu cywilnego jako jednolite w całym kraju organy administracji państwowej
powołane zostały na mocy dekretu z 25 września 1945 r. (Dz. U. 1945 Nr 48, poz.: 272,
273). Urzędnicy stanu cywilnego (burmistrzowie lub osoby świeckie uprawnione przez
władze) podlegali administracji ogólnej i resortowi sprawiedliwości. Okręg utworzony
z dniem 1 stycznia 1882 r. z części Okręgów: Kozienice, Magnuszew i Ryczywół (protokół
posiedzenia Rządu Gubernialnego Radomskiego z dn. 30 września 1881 r., w: 58/46 Rząd
Gubernialny Radomski 1866-1917, sygn. 4592, k.35). Siedzibą urzędnika stanu cywilnego
był Głowaczów. Do zadań urzędników stanu cywilnego należało prowadzenie ksiąg w dwu
egzemplarzach. Wpisywano do nich, w określonej przepisami formule, akta: urodzenia
dziecka, uznania dziecka pozamałżeńskiego, przysposobienia, zapowiedzi małżeństwa
(do 1825 r.), małżeństwa i śmierci. Egzemplarz „rządowy” stanowiła księga podzielona
na trzy części, z których każda przeznaczona była do zapisywania jednego rodzaju akt:
urodzeń, ślubów i zgonów, zamykanych protokolarnie corocznie; stanowiła ona duplikat,
który wraz z allegatami, czyli załącznikami do akt metrykalnych (głównie do akt ślubów),
po kontroli, przekazywano do archiwum hipotecznego właściwego terytorialnie sądu pokoju
(i jego późniejszego odpowiednika). Unikat, czyli egzemplarz gruntowy pozostawał w
miejscu sporządzenia; wpisów dokonywano w trzech odrębnych księgach: każda prowadzona
w okresie wieloletnim (do czasu całkowitego zapisania), przeznaczona na wpis jednego
rodzaju akt metrykalnych: urodzeń, ślubów, zgonów. Przepis Rady Ministrów z 29 kwietnia
1909 r. nałożył na władze sądowe Królestwa Polskiego obowiązek wprowadzania, w przechowywanych
w archiwach hipotecznych egzemplarzach ksiąg stanu cywilnego (duplikatach), na marginesach
akt urodzeń informacji o zawarciu małżeństwa, otrzymanych od prowadzących księgi stanu
cywilnego (Sobranie Uzakonenij i Rasporâženij Pravitel'stva, 1909 Oddz. I, No 90,
poz. 715, s. 1474). Wpisy prowadzono w języku polskim, a od 1 stycznia 1868 r., na
mocy rozporządzenia Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim, księgi o urodzonych,
zaślubionych i zmarłych wszystkich wyznań - w języku rosyjskim; jedynie odpisy akt
osób wyznania rzymsko-katolickiego wydawano, w miarę potrzeb, w dwu językach: rosyjskim
i polskim. Od 1915 r. księgi prowadzono w języku polskim.
56 j.a. jednostka archiwalna, .5100001 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 56 j.a. .51 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Aktotwórca: Urząd Stanu Cywilnego Okręgu Bóżniczego Głowaczów
Inne nazwy twórcy:
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)