Zawartość
Akta metrykalne urodzeń, ślubów i zgonów, prowadzone przez "proboszcza" jako urzędnika
stanu cywilnego, zawierające także akta zmiany wyznania (konwertyci) parafii w Opatowie
i w Radomiu. Parafia w Opatowie: księga metrykalna urodzeń, ślubów i zgonów 1832-1836,
sygn. 1 (kontynuowana w Radomiu). Parafia w Radomiu: księga metrykalna i duplikaty
akt urodzeń, ślubów i zgonów 1837-1875, 1877-1903 (w roku 1876 ksiąg nie prowadzono),
sygn. 1-67; unikat akt urodzonych 1841-1870, sygn. 1u. Szczegółowo zawartość rodzajową
akt, wraz z lukami, oddaje baza PRADZIAD.
Dzieje ustrojowe
Świeckie urzędy i księgi stanu cywilnego utworzone zostały na terenie Księstwa Warszawskiego
na mocy wprowadzonego z dniem 1 maja 1808 r. Kodeksu Napoleona (Dziennik Praw Księstwa
Warszawskiego t. I: s. XXXVI, Nr 2, s. 46-47; Nr 9, s. 195-201; Nr 10, s. 231-236);
obowiązywały do końca 1825 r. Od 1826 r., na mocy postanowienia Księcia Namiestnika
z 3 listopada 1825 r. na terenie Królestwa Polskiego wprowadzono właściwie religijny
charakter akt stanu cywilnego: w wyznaniach chrześcijańskich akta stanu cywilnego
połączono z metrykami kościelnymi - urzędnikami stanu cywilnego byli przełożeni parafii,
a w wyznaniach niechrześcijańskich - burmistrzowie lub osoby świeckie uprawnione przez
władze (Dziennik Praw Królestwa Polskiego: t. 10, s. 41-84; t. 11 s. 15-29). Na duchownych
prawosławnych wykonanie postanowień o aktach stanu cywilnego nakładało Rozporządzenie
Rady Administracyjnej z 24.10/06.11 1833 r., wprowadzające prawo o statusie i organizacji
kościoła Grecko-Rosyjskiego [prawosławnego] w Królestwie Polskim, zatwierdzone ukazem
carskim 25 stycznia 1829 r. (Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 15, s. 359-389).
Nowe, ogłoszone 24 czerwca 1836 r., Prawo o Małżeństwie, w przeciwieństwie do Kodeksu
Napoleona traktującego małżeństwo jako umowę cywilną, której zawarcie i rozwiązanie
zależało od władz cywilnych, zawarcie małżeństwa uzależniało od władz duchownych,
a obrzęd religijny zyskał pierwszeństwo przed czynnościami cywilnymi tj. spisaniem
aktu. Skutki cywilne zawartych małżeństw przekazano do kompetencji sądom cywilnym
(Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 18 s. 46-297). Wyznaniowe prowadzenie ksiąg
stanu cywilnego oparte na postanowieniu Księcia Namiestnika z 3 listopada 1825 r.
obowiązywało na terenie byłego Królestwa Polskiego do 31 grudnia 1945 r. Świeckie
urzędy stanu cywilnego jako jednolite w całym kraju organy administracji państwowej
powołane zostały na mocy dekretu z 25 września 1945 r. (Dz. U. 1945 Nr 48, poz.: 272,
273). W latach 1832-1836 siedzibą parafii pod wezwaniem św. Jerzego i urzędnika stanu
cywilnego był Opatów. W 1836 r. siedziba przeniesiona została do Radomia, a cerkiew
uroczyście poświęcona w 1837 r., jako cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja. Prowadzący
akta stanu cywilnego określał się jako proboszcz kościoła, parafii lub cerkwi: greko-rosyjskiej,
prawosławno-wschodniej, wschodnio-katolickiej, prawosławno-katolickiej oraz prawosławnej.
Do zadań urzędników stanu cywilnego należało prowadzenie ksiąg w dwu egzemplarzach.
Wpisywano do nich, w określonej przepisami formule, akta: urodzenia dziecka, uznania
dziecka pozamałżeńskiego, przysposobienia, zapowiedzi małżeństwa (do 1825 r.), małżeństwa
i śmierci. Egzemplarz „rządowy” stanowiła księga podzielona na trzy części, z których
każda przeznaczona była do zapisywania jednego rodzaju akt: urodzeń, ślubów i zgonów,
zamykanych protokolarnie corocznie; stanowiła ona duplikat, który wraz z allegatami,
czyli załącznikami do akt metrykalnych (głównie do akt ślubów), po kontroli, przekazywano
do archiwum hipotecznego właściwego terytorialnie sądu pokoju (i jego późniejszego
odpowiednika). Unikat, czyli egzemplarz gruntowy pozostawał w miejscu sporządzenia;
wpisów dokonywano w trzech odrębnych księgach: każda prowadzona w okresie wieloletnim
(do czasu całkowitego zapisania), przeznaczona na wpis jednego rodzaju akt metrykalnych:
urodzeń, ślubów, zgonów. Przepis Rady Ministrów z 29 kwietnia 1909 r. nałożył na władze
sądowe Królestwa Polskiego obowiązek wprowadzania, w przechowywanych w archiwach hipotecznych
egzemplarzach ksiąg stanu cywilnego (duplikatach), na marginesach akt urodzeń informacji
o zawarciu małżeństwa, otrzymanych od prowadzących księgi stanu cywilnego (Sobranie
Uzakonenij i Rasporâženij Pravitel'stva, 1909 Oddz. I, No 90, poz. 715, s. 1474).
Do 1866 r. akta prowadzono w języku polskim, w latach 1867-1915 - w rosyjskim, a od
1915 r. znowu w języku polskim. Poza ww księgami „proboszcz”, jako duchowny prawosławny,
prowadził także księgi metrykalne na drukowanych formularzach, otrzymywanych i kontrolowanych
przez organ Konsystorza Duchownego. W prowadzonych przez "proboszcza" jako urzędnika
stanu cywilnego księgach zapisywano (wbrew przepisom) jedynie akta osób uważanych
za stałych mieszkańców Królestwa Polskiego, natomiast akta tak tych miejscowych jak
i pozostałych osób, głównie wojskowych, zapisywano w księgach dostarczanych przez
Konsystorza.
68 j.a. jednostka archiwalna, .59 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 68 j.a. .59 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Indeks osobowy
Personal names:Larczenko Piotr Sikorska Teodozja
Aktotwórca: Urząd Stanu Cywilnego Parafii Prawosławnej św. Mikołaja w Radomiu
Inne nazwy twórcy:
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)