Zawartość
Akta metrykalne urodzeń, ślubów i zgonów - duplikaty 1810-1911, sygn. 1-91; allegata
do akt zaślubionych 1839-1849, 1855-1859, 1862, 1867-1870, 1878-1879, 1882-1911, 1913-1945,
sygn. All. 1-86. Szczegółowo zawartość rodzajową akt, wraz z lukami, oddaje baza PRADZIAD.
Dzieje ustrojowe
Świeckie urzędy i księgi stanu cywilnego utworzone zostały na terenie Księstwa Warszawskiego
na mocy wprowadzonego z dniem 1 maja 1808 r. Kodeksu Napoleona (Dziennik Praw Księstwa
Warszawskiego t. I: s. XXXVI, Nr 2, s. 46-47; Nr 9, s. 195-201; Nr 10, s. 231-236).
Prowadzenie akt stanu cywilnego dla wszystkich mieszkańców, niezależnie od wyznania,
powierzono duchownym pełniącym obowiązki parafialne (w praktyce proboszczom parafii
rzymsko-katolickich), którzy w tym zakresie stali się urzędnikami stanu cywilnego;
obowiązek udzielania ślubów cywilnych i ogłaszania cywilnych rozwodów nałożono na
prezydentów i burmistrzów. Kontrolowanie akt należało do sędziów pokoju lub ich zastępców.
Księgi, zwane rejestrami, prowadzono dla całej gminy w dwu egzemplarzach. Na terenach
Zapilcza, przyłączonego do Księstwa Warszawskiego na mocy Traktatu Wiedeńskiego z
14 października 1809 r., przepisy te wprowadzono z dniem 15 sierpnia 1810 r. (Dziennik
Praw Księstwa Warszawskiego t. II Nr 18 s. 220-221); obowiązywały do końca 1825 r.
Od 1826 r., na mocy postanowienia Księcia Namiestnika z 3 listopada 1825 r. na terenie
Królestwa Polskiego wprowadzono właściwie religijny charakter akt stanu cywilnego:
w wyznaniach chrześcijańskich akta stanu cywilnego połączono z metrykami kościelnymi
- urzędnikami stanu cywilnego byli przełożeni parafii, a w wyznaniach niechrześcijańskich
- burmistrzowie lub osoby świeckie uprawnione przez władze (Dziennik Praw Królestwa
Polskiego: t. 10, s. 41-84; t. 11 s. 15-29). Nowe, ogłoszone 24 czerwca 1836 r., Prawo
o Małżeństwie, w przeciwieństwie do Kodeksu Napoleona traktującego małżeństwo jako
umowę cywilną, której zawarcie i rozwiązanie zależało od władz cywilnych, zawarcie
małżeństwa uzależniało od władz duchownych, a obrzęd religijny zyskał pierwszeństwo
przed czynnościami cywilnymi tj. spisaniem aktu. Skutki cywilne zawartych małżeństw
przekazano do kompetencji sądom cywilnym (Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 18
s. 46-297). Wyznaniowe prowadzenie ksiąg stanu cywilnego oparte na postanowieniu Księcia
Namiestnika z 3 listopada 1825 r. obowiązywało na terenie byłego Królestwa Polskiego
do 31 grudnia 1945 r. Świeckie urzędy stanu cywilnego jako jednolite w całym kraju
organy administracji państwowej powołane zostały na mocy dekretu z 25 września 1945
r. (Dz. U. 1945 Nr 48, poz.: 272, 273). Siedzibą urzędnika stanu cywilnego był Stromiec.
Do zadań urzędników stanu cywilnego należało prowadzenie ksiąg (do 1825 r. zwanych
rejestrami) w dwu egzemplarzach. Wpisywano do nich, w określonej przepisami formule,
akta: urodzenia dziecka, uznania dziecka pozamałżeńskiego, przysposobienia, zapowiedzi
małżeństwa (do 1825 r.), małżeństwa i śmierci. Egzemplarz „rządowy” stanowiła księga
podzielona na trzy części, z których każda przeznaczona była do zapisywania jednego
rodzaju akt: urodzeń, ślubów i zgonów, zamykanych protokolarnie corocznie; stanowiła
ona duplikat, który wraz z allegatami, czyli załącznikami do akt metrykalnych (głównie
do akt ślubów), po kontroli, przekazywano do archiwum hipotecznego właściwego terytorialnie
sądu pokoju (i jego późniejszego odpowiednika). Unikat, czyli egzemplarz gruntowy
pozostawał w miejscu sporządzenia (do 1825 r. w archiwum gminy); wpisów dokonywano
w trzech odrębnych księgach: każda prowadzona w okresie wieloletnim (do czasu całkowitego
zapisania), przeznaczona na wpis jednego rodzaju akt metrykalnych: urodzeń, ślubów,
zgonów. Przepis Rady Ministrów z 29 kwietnia 1909 r. nałożył na władze sądowe Królestwa
Polskiego obowiązek wprowadzania, w przechowywanych w archiwach hipotecznych egzemplarzach
ksiąg stanu cywilnego (duplikatach), na marginesach akt urodzeń informacji o zawarciu
małżeństwa, otrzymanych od prowadzących księgi stanu cywilnego (Sobranie Uzakonenij
i Rasporâženij Pravitel'stva, 1909 Oddz. I, No 90, poz. 715, s. 1474). Wpisy prowadzono
w języku polskim, a od 1 stycznia 1868 r., na mocy rozporządzenia Komitetu Urządzającego
w Królestwie Polskim, księgi o urodzonych, zaślubionych i zmarłych wszystkich wyznań
- w języku rosyjskim; jedynie odpisy akt osób wyznania rzymsko-katolickiego wydawano,
w miarę potrzeb, w dwu językach: rosyjskim i polskim. Od 1915 r. księgi prowadzono
w języku polskim. W 1908 r. w skład parafii wchodziły wsie: Augustów, Biała Góra,
Bobrek, Boska Wola, Brześce [Brzeźce], Budy Augustowskie, Budy Boskowolskie, Byki
v. Mokry Las, Dąbrówka, Ducka Wola, Duże Boże, Gać, Grabowy Las, Ignacówka, Jędrzejów,
Krzemień, Ksawerów Nowy, Ksawerów Stary, Ksawerowska Wola, Małe Boże, Marianki, Modrzewina,
Niedabyl, Pietrusin, Piróg, Pokrzywna, Stachów, Stanisławów, Stara Wieś, Stromiec,
Wola Stromiecka, Zachmiel, Zagajnik, Zator (Wiśniewski J., Dekanat radomski, Radom
1911, s. 355)
177 j.a. jednostka archiwalna, 2.6 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 177 j.a. 2.6 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
łacina
polski
rosyjski
Aktotwórca: Urząd Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Stromiec
Inne nazwy twórcy:
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)