Zawartość
1. Księga zapisów na majstra profesji szewskiej z lat 1912-1927
Dzieje ustrojowe
Cech szewców w Szydłowcu, został powołany do życia w 1830 r. Podstawą prawną jego
funkcjonowania był dekret Namiestnika Królestwa Polskiego (działającego w imieniu
Aleksandra I – cesarza Rosji i króla Polski) z dn. 31 grudnia 1816 r., poświęcony
organizacji rzemiosła. Normatyw ten nakazywał, by w każdym mieście, w którym zamieszkiwało
10 i więcej majstrów jednej profesji, utworzone zostało zgromadzenie rzemieślnicze,
kierowane przez – wybieranych na trzyletnią kadencję – starszego i podstarszego. Mieli
oni „przestrzegać porządku rzemiosła i spokojności warsztatów”, a przede wszystkim
prowadzić i aktualizować na bieżąco listy majstrów, czeladników i terminatorów, przekazując
je corocznie władzom miejskim do zatwierdzenia. Ustawa głosiła, iż praca w rzemiośle
powinna rozpoczynać się od poziomu ucznia (terminatora), na który przyjmowano nastoletnich
chłopców, przejawiających predyspozycje do danego zawodu. Majster, zawierający prywatną
umowę z rodzicami i opiekunami dziecka, był zobowiązany opiekować się nim, dbać o
jego rozwój intelektualny oraz uczyć zawodu. Po kilku latach nauki uczeń przedstawiał
starszym cechu – za zgodą swego pryncypała – wykonany samodzielnie wyrób rzemieślniczy.
Jego pozytywna ocena oraz dobra opinia majstra, były podstawą do przeprowadzenia tzw.
wyzwolin na stopień czeladnika. Wykonywał on już bardziej odpowiedzialne prace, rozwijając
swoje umiejętności. Był również zobowiązany do odbycia – trwającej minimum kilkanaście
miesięcy – wędrówki po różnych ośrodkach miejskich i zapoznania się tam z innymi technikami
pracy w danej branży. Finałem nauki na tym poziomie było samodzielne wykonanie tzw.
sztuki mistrzowskiej, a więc wyrobu, którego ocena pozwalała przyznać kandydatowi
stopień majstra. Mógł on od tego momentu prowadzić samodzielnie warsztat i szkolić
w nim uczniów i czeladników. W świetle powyższego normatywu podstawowym zadaniem zgromadzeń
rzemieślniczych (potocznie nazywane często nadal „cechami”), było czuwanie nad poziomem
lokalnego rzemiosła, poprzez dbanie o odpowiednie kwalifikacje jego pracowników, a
także zwalczanie nielegalnego wytwórstwa, prowadzonego przez osoby nie należące do
korporacji, czyli tzw. „fuszerów” vel „partaczy”. Władze zgromadzeń likwidowały także
spory i konflikty wewnętrzne wśród pracowników rzemiosła, wspierały zasiłkami finansowymi
chorych i mających problemy życiowe majstrów oraz rodziny osób zmarłych, opiekowały
się ołtarzami cechowymi w kościołach. Zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu omawianego
podmiotu przyniosło Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 7 czerwca
1927 r. o prawie przemysłowym. Likwidowało ono przepisy przewidziane postanowieniem
namiestniczym z dn. 31 grudnia 1818 r., wprowadzając w miejsce zgromadzeń rzemieślniczych
cechy, określane mianem „wolnych korporacji rzemieślników”. Za ich podstawowe zadania
uznawano m.in. pielęgnowanie ducha łączności oraz utrzymywanie i podnoszenie godności
zawodowej członków, sprawowanie pieczy nad dobrymi stosunkami międzyludzkimi, dbałość
o edukację zawodową młodzieży, a także popieranie wszelkich inicjatyw kulturalnych
i gospodarczych, mogących wspomagać rozwój korporacji. Każdy nowotworzony cech miał
działać od tej pory w oparciu o własny statut, zatwierdzany przez wojewodę, posiadając
osobowość prawną, a więc możliwość nabywania majątku, zawierania umów, pozywania innych
na drogę sądową itp. Najwyższą władzą cechu było walne zgromadzenie członków lub też
delegatów, a władzą wykonawczą – zarząd, tworzony przez starszego, podstarszego i
członków (w liczbie określonej statutowo). Ustawa wprowadzała obligatoryjną podległość
cechów wojewódzkim izbom rzemieślniczym, zezwalała na tworzenie związków cechowych,
a także precyzowała prawo do używania tytułu majstra. Dodać należy, iż omawiane rozporządzenie
akcentowało konstytucyjne prawo obywateli do zrzeszania się, stąd też w danym ośrodku
mogło działać nawet kilka korporacji, zrzeszających pracowników tej samej branży.
Na tym tle interesująca nas korporacja przyjęła charakter wyznaniowy, skupiając jedynie
rzemieślników chrześcijańskich, natomiast majstrowie i czeladnicy żydowscy utworzyli
w 1928 r. odrębny Cech Zjednoczony Szewców, Cholewkarzy i Rymarzy. Obie korporacje
działały jeszcze w 1937 r., a ich późniejsze losy nie są znane.
1 j.a. jednostka archiwalna, .01 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 1 j.a. .01 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Indeks osobowy
Personal names:Badowski Feliks Badowski Wincenty Brzeziński Walenty Cechowic Józef Cegliński Teofil Cegliński Władysław Cegliński Zygmunt Cyz Jan Domagalski Józef Drabik Jan Duslik Teofil Federkiewicz Michał Figarski Franciszek Figarski Karol Figarski Michał Fintowski Franciszek Grabiński Mateusz Jakubowski Teodor Jastrzębski Józef Jezierski Jacenty Jezierski Jan Jezierski Karol Jezierski Władysław Karpeta Jan Karpeta Paweł Katta Ludwik Katta Piotr Kokosiński Lucjan Kubkowski Franciszek Lipe Władysław Łaski Jan Łaski Teofil Łączyński Bolesław Manowski Aleksander Marzec Feliks Maślikowski Jan Michnowsk Jan Mikieta Józef Lucjan Milecki Jan Nastula Jakub Nastula Józef Nowak Feliks Nowak Franciszek Nowak Jan Nowak Ludwik Nowak Mikołaj Nowak Paweł Orzechowski Jan Parobkiewicz Franciszek Podgórski Wacław Podlaski Stefan Porzeziński Antoni Rawiński Jakub Rut Stefan Ruzik Karol Sasin Leon Sawary Józef Setta Teofil Siazek Wacław Sieczkowski Maksymilian Sieczkowski Stefan Stryjek Walenty Szeloch Stanisław Szymański Wojciech Wanowski Szczepan Warchoł Józef Wcisło Ignacy Wcisło Stanisław Wierzbicki Wincenty Wikło Antoni Wilczyński Józef Zieliński Julian Zientkowski Benedykt Ziółkowski Adam
Aktotwórca: Cech szewców w Szydłowcu
Inne nazwy twórcy: Zbiór akt cechów i stowarzyszeń rzemieślniczych - zbiór szczątków zespołu; szczątek
nr 36
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)