Zawartość
1. Księga zapisów na terminatora, czeladnika i majstra profesji lakierniczej i malarskiej
z lat 1905-1947 (sygn. 1)
Dzieje ustrojowe
Najstarsza odnaleziona wzmianka źródłowa, potwierdzająca obecność w Radomiu majstrów
branży malarsko-lakierniczej pochodzi z 1825 r. – dwóch mistrzów tego rzemiosła zostało
odnotowanych wówczas na listach cechu (zgromadzenia) skombinowanego. Do utworzenia
odrębnego zgromadzenia lakierników i malarzy w Radomiu doszło najprawdopodobniej w
1905 r. Podstawą prawną funkcjonowania tej korporacji był dekret Namiestnika Królestwa
Polskiego (działającego w imieniu Aleksandra I – cesarza Rosji i króla Polski) z dn.
31 grudnia 1816 r., poświęcony organizacji rzemiosła. Normatyw ten nakazywał, by w
każdym mieście, w którym zamieszkiwało 10 i więcej majstrów jednej profesji, utworzone
zostało zgromadzenie rzemieślnicze, kierowane przez – wybieranych na trzyletnią kadencję
– starszego i podstarszego. Mieli oni „przestrzegać porządku rzemiosła i spokojności
warsztatów”, a przede wszystkim prowadzić i aktualizować na bieżąco listy majstrów,
czeladników i terminatorów, przekazując je corocznie władzom miejskim do zatwierdzenia.
Ustawa głosiła, iż praca w rzemiośle powinna rozpoczynać się od poziomu ucznia (terminatora),
na który przyjmowano nastoletnich chłopców, przejawiających predyspozycje do danego
zawodu. Majster, zawierający prywatną umowę z rodzicami i opiekunami dziecka, był
zobowiązany opiekować się nim, dbać o jego rozwój intelektualny oraz uczyć zawodu.
Po kilku latach nauki uczeń przedstawiał starszym cechu – za zgodą swego pryncypała
– wykonany samodzielnie wyrób rzemieślniczy. Jego pozytywna ocena oraz dobra opinia
majstra, były podstawą do przeprowadzenia tzw. wyzwolin na stopień czeladnika. Wykonywał
on już bardziej odpowiedzialne prace, rozwijając swoje umiejętności. Był również zobowiązany
do odbycia – trwającej minimum kilkanaście miesięcy – wędrówki po różnych ośrodkach
miejskich i zapoznania się tam z innymi technikami pracy w danej branży. Finałem nauki
na tym poziomie było samodzielne wykonanie tzw. sztuki mistrzowskiej, a więc wyrobu,
którego ocena pozwalała przyznać kandydatowi stopień majstra. Mógł on od tego momentu
prowadzić samodzielnie warsztat i szkolić w nim uczniów i czeladników. W świetle powyższego
normatywu podstawowym zadaniem zgromadzeń rzemieślniczych (potocznie nazywane często
nadal „cechami”), było czuwanie nad poziomem lokalnego rzemiosła, poprzez dbanie o
odpowiednie kwalifikacje jego pracowników, a także zwalczanie nielegalnego wytwórstwa,
prowadzonego przez osoby nie należące do korporacji, czyli tzw. „fuszerów” vel „partaczy”.
Władze zgromadzeń likwidowały także spory i konflikty wewnętrzne wśród pracowników
rzemiosła, wspierały zasiłkami finansowymi chorych i mających problemy życiowe majstrów
oraz rodziny osób zmarłych, opiekowały się ołtarzami cechowymi w kościołach radomskich
itd. Dn. 7 czerwca 1927 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał rozporządzenie
o prawie przemysłowym, wprowadzające w całym kraju w miejsce dawnych zgromadzeń rzemieślniczych
cechy, określane mianem „wolnych korporacji rzemieślników”. Za ich podstawowe zadania
uznawano m.in. pielęgnowanie ducha łączności oraz utrzymywanie i podnoszenie godności
zawodowej członków, sprawowanie pieczy nad dobrymi stosunkami międzyludzkimi, dbałość
o edukację zawodową młodzieży, a także popieranie wszelkich inicjatyw kulturalnych
i gospodarczych, mogących wspomagać rozwój korporacji. Każdy nowotworzony cech miał
działać od tej pory w oparciu o własny statut, zatwierdzany przez wojewodę, posiadając
osobowość prawną, a więc możliwość nabywania majątku, zawierania umów, pozywania innych
na drogę sądową itp. Najwyższą władzą cechu było walne zgromadzenie członków lub też
delegatów, a władzą wykonawczą – zarząd, tworzony przez starszego, podstarszego i
członków (w liczbie określonej statutowo). Ustawa wprowadzała obligatoryjną podległość
cechów wojewódzkim izbom rzemieślniczym, zezwalała na tworzenie związków cechowych,
a także precyzowała prawo do używania tytułu majstra. Dodać należy, iż omawiane rozporządzenie
akcentowało konstytucyjne prawo obywateli do zrzeszania się, stąd też w danym ośrodku
mogło działać nawet kilka korporacji, zrzeszających pracowników tej samej branży.
Na tym tle w 1929 r. w Radomiu powstał odrębny Cech Malarzy i Lakierników Żydów. Losy
omawianego cechu w okresie okupacji hitlerowskiej oraz pierwszych latach powojennych,
nie znajdują odzwierciedlenia w zachowanych dokumentach. Jego likwidacja nastąpiła
prawdopodobnie w 1948 r., w związku z wejściem w życie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej o nowelizacji prawa przemysłowego.
1 j.a. jednostka archiwalna, .02 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 1 j.a. .02 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Indeks osobowy
Personal names:Augustyniak Józef Baliński Stefan Mieczysław Banasik Antoni Banasik Kazimierz Barcikowski Stanisław Barwicki Eugeniusz Bednarczyk Władysław Bendziak Paweł Bieniek Józef Błaszczyński Antoni Błaszkiewicz Bogusław Błaszkiewicz Czesław Borek Józef Burdziński Ludwik Burzyński Ignacy Chamerski Antoni Chmielewski Jan Chmura Stefan Chodorek Jan Czarnecki Wiktor Czerwiński Marcel Czerwiński Marceli Czerwiński Stanisław Czerwiński Władysław Czerwiński Zygmunt Daszyński Marian Drożdż Józef Drożdżal Władysław Dybalski Julian Eljasz Jan Antoni Faliński Stanisław Fiszer Józef Fiszer Władysław Frydler Julian Gacek Jan Gala Jan Garbacz Franciszek Gietrajman Abram Godziński Józef Gołębiowski Karol Goraj Stanisław Gospodarczyk Władysław Górnik Antoni Górnik Franciszek Gregorczyk Józef Grochala Mieczysław Gronowski Władysław Grzywacz Paweł Hamerski Antoni Hańczyk Mieczysław Hańczyk Tomasz Haraszkiewicz Stefan Hourick Mieczysław Jacobi Stanisław Jakobi Mikołaj Jaroszek Stefan Jeżmański Edward Kański Edward Kapusta Stanisław Kazimierczyk Stanisław Kluski Julian Kolasiński Roman Kopiński Marian Kopiński Marian Stefan Korecki Wojciech Maksymilian Kosior Stanisław Kostrzewa Piotr Koszla Władysław Kościewski Stanisław Kośla Władysław Kowalski Franciszek Kratke Władysław Krawczyk Ignacy Książek Jan Kutkiewicz Kazimierz Kwieciński Henryk Kwieciński Kazimierz Lewandowski Walerian Łęgowski Aleksander Maciąg Władysław Majewski Michał Maraszkiewicz Stefan Markiewicz Józef Markiewicz Władysław Marzec Józef Mazurkiewicz Bronisław Mazurkiewicz Józef Mazurkiewicz Wacław Natorski Wincenty Ofiara Stefan Ojrowski Stanisław Paćko Jan Paćko Walerian Pajda Stanisław Pałyk Jan Pawłowicz Antoni Pejcz Benedykt Pępczyński Antoni Pępczyński Franciszek Pępczyński Kazimierz Przyrawski Lucjan Pytlakowski Czesław Rębiś Feliks Rębiś Kazimierz Rogalski Maksymilian Rogoliński Maksymilian Rosołowski Józef Roszek Władysław Rusakowski Jan Rusakowski Wacław Rutkowski Stanisław Sadowski Henryk Sadowski Stefan Salicki Antoni Sałata Józef Samborski Jan Sarna Jan Sarnia Antoni Sentowski Zygmunt Seydel Henryk Sikora Stanisław Skobel Jan Skobel Wacław Skobel Zygmunt Sławiński Wiktor Sobczyk Stanisław Sobieraj Franciszek Sobolewski Jan Socha Andrzej Socha Jan Sosnowski Marian Stefański Jan Strzelecki Jan Synkowski Zygmunt Szczepański Stanisław Szerlich Henryk Szkutarski Stanisław Szostak Walenty Szukiewicz Piotr Śliwiński Józef Thomas Henryk Tkaczyk Stanisław Tulik Andrzej Urbańczyk Franciszek Warchoł Jan Wiaderko Józef Wierzbicki Andrzej Wierzbicki Hieronim Wierzbicki Michał Wilk Eugeniusz Winiarski Wacław Witusiński Stefan Stanisław Wojtakowski Tadeusz Wyszyński Feliks Wyszyński Klemens Wyszyński Lucjan Wyszyński Zygmunt Zagórski Stanisław Zając Jan Zajączkowski Stanisław Zakąska Stanisław Zasławski Bolesław Zdrzalik Wacław Życzyński Stefan
Aktotwórca: Cech lakierników i malarzy w Radomiu
Inne nazwy twórcy: Zbiór akt cechów i stowarzyszeń rzemieślniczych - zbiór szczątków zespołu; szczątek
nr 22
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)