Zawartość
1. Księga zapisów na terminatora, czeladnika i majstra profesji blacharskiej] z lat
1905-1927 (sygn. 1)
Dzieje ustrojowe
Najstarsza informacja o legalnej działalności rzemieślników blacharskich w Radomiu
pochodzi z 1825 r. Profesję tę reprezentowało wówczas zaledwie 6 majstrów, będących
członkami zgromadzenia zbiorczego (skombinowanego). Zajmowali się oni wykonywaniem
szerokiego asortymentu produktów, zarówno na potrzeby gospodarstwa domowego (wanienki,
cukiernice, mosiężne zapalniczki), jak i np. na potrzeby liturgiczne (latarnie procesyjne,
kropielnice, elementy pomników nagrobnych). Wyodrębnienie się majstrów blacharskich
ze zgromadzenia skombinowanego i założenie przez nich odrębnego cechu było inicjatywą
znanego radomskiego działacza gospodarczego i społecznego Jana Pazdona, który zdołał
przekonać do tego pomysłu 9 swych kolegów. W związku z osiągnięciem przez pomysłodawców
ustawowego minimum liczbowego, zgodę na powołanie zgromadzenia wyraził gubernator
radomski, wydając ją na piśmie w dn. 28 maja 1905 r. Podstawą prawną funkcjonowania
korporacji był dekret Namiestnika Królestwa Polskiego (działającego w imieniu Aleksandra
I – cesarza Rosji i króla Polski) z dn. 31 grudnia 1816 r., poświęcony organizacji
rzemiosła. Normatyw ten nakazywał, by w każdym mieście, w którym zamieszkiwało 10
i więcej majstrów jednej profesji, utworzone zostało zgromadzenie rzemieślnicze, kierowane
przez – wybieranych na trzyletnią kadencję – starszego i podstarszego. Mieli oni „przestrzegać
porządku rzemiosła i spokojności warsztatów”, a przede wszystkim prowadzić i aktualizować
na bieżąco listy majstrów, czeladników i terminatorów, przekazując je corocznie władzom
miejskim do zatwierdzenia. Ustawa głosiła, iż praca w rzemiośle powinna rozpoczynać
się od poziomu ucznia (terminatora), na który przyjmowano nastoletnich chłopców, przejawiających
predyspozycje do danego zawodu. Majster, zawierający prywatną umowę z rodzicami i
opiekunami dziecka, był zobowiązany opiekować się nim, dbać o jego rozwój intelektualny
oraz uczyć zawodu. Po kilku latach nauki uczeń przedstawiał starszym cechu – za zgodą
swego pryncypała – wykonany samodzielnie wyrób rzemieślniczy. Jego pozytywna ocena
oraz dobra opinia majstra, były podstawą do przeprowadzenia tzw. wyzwolin na stopień
czeladnika. Wykonywał on już bardziej odpowiedzialne prace, rozwijając swoje umiejętności.
Był również zobowiązany do odbycia – trwającej minimum kilkanaście miesięcy – wędrówki
po różnych ośrodkach miejskich i zapoznania się tam z innymi technikami pracy w danej
branży. Finałem nauki na tym poziomie było samodzielne wykonanie tzw. sztuki mistrzowskiej,
a więc wyrobu, którego ocena pozwalała przyznać kandydatowi stopień majstra. Mógł
on od tego momentu prowadzić samodzielnie warsztat i szkolić w nim uczniów i czeladników.
W świetle powyższego normatywu podstawowym zadaniem zgromadzeń rzemieślniczych (potocznie
nazywane często nadal „cechami”), było czuwanie nad poziomem lokalnego rzemiosła,
poprzez dbanie o odpowiednie kwalifikacje jego pracowników, a także zwalczanie nielegalnego
wytwórstwa, prowadzonego przez osoby nie należące do korporacji, czyli tzw. „fuszerów”
vel „partaczy”. Władze zgromadzeń likwidowały także spory i konflikty wewnętrzne wśród
pracowników rzemiosła, wspierały zasiłkami finansowymi chorych i mających problemy
życiowe majstrów oraz rodziny osób zmarłych, opiekowały się ołtarzami cechowymi w
kościołach. Zasadnicze zmiany w funkcjonowaniu omawianego podmiotu przyniosło Rozporządzenie
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym.
Likwidowało ono przepisy przewidziane postanowieniem namiestniczym z dn. 31 grudnia
1818 r., wprowadzając w miejsce zgromadzeń rzemieślniczych cechy, określane mianem
„wolnych korporacji rzemieślników”. Za ich podstawowe zadania uznawano m.in. pielęgnowanie
ducha łączności oraz utrzymywanie i podnoszenie godności zawodowej członków, sprawowanie
pieczy nad dobrymi stosunkami międzyludzkimi, dbałość o edukację zawodową młodzieży,
a także popieranie wszelkich inicjatyw kulturalnych i gospodarczych, mogących wspomagać
rozwój korporacji. Każdy nowotworzony cech miał działać od tej pory w oparciu o własny
statut, zatwierdzany przez wojewodę, posiadając osobowość prawną, a więc możliwość
nabywania majątku, zawierania umów, pozywania innych na drogę sądową itp. Najwyższą
władzą cechu było walne zgromadzenie członków lub też delegatów, a władzą wykonawczą
– zarząd, tworzony przez starszego, podstarszego i członków (w liczbie określonej
statutowo). Ustawa wprowadzała obligatoryjną podległość cechów wojewódzkim izbom rzemieślniczym,
zezwalała na tworzenie związków cechowych, a także precyzowała prawo do używania tytułu
majstra. Omawiany cech funkcjonował jeszcze w 1937 r., a jego późniejsze losy nie
są znane.
1 j.a. jednostka archiwalna, .01 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 1 j.a. .01 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Indeks osobowy
Personal names:Barański Kazimierz Józef Bekczmajster Szlanio Ajzyk Birenbaum Eli Hersz Birenbaum Pikus Brzeski Stanisław Chudkiewicz Jan Cienciała Jakub Czajka Feliks Czajka Jan Dorożyński Cezary Kazimierz Dorożyński Leon Dorożyński Stefan Drewnowski Juliusz Ejzenberg Ajzyk Fijałkowski Józef Flejszer Albert Flugrad Adolf Flutgrat Adolf Giza Bolesław Giza Jan Giza Stanisław Glajman Szlanio Gołębiowski Stanisław Gordyom Wincenty Górski Jan Gross Erdman Gross Jan Gwiazda Adam Gwizd Adam Hincz Edmund Hiniński Ludwik Hochman Benjamin Izydorczyk Józef Jabłoński Bolesław Kaczmarczyk Nikodem Kaczorowski Stanisław Kamiński Władysław Kamiszewski Saturnin Karaś Jan Karczewski Wacław Karczewski Władysław Kauczyński Henryk Klocek Jakub Kolasiński Mieczysław Kot Antoni Kowalczyk Antoni Kozłowski Wacław Krzepisz Henryk Kubik Henryk Kubis Jan Kubiszewski Antoni Kunkowski Antoni Łada Zygmunt Łuszczyński Jan Majewski Władysław Matuszewski Edward Matys vel Mateus Edward Mazur Mikołaj Mazurkiewicz Julian Michalski Antoni Andrzej Michałowski Zygmunt Modczan Otton Moderau Herman Otto Fryderyk Murdza Mieczysław Murdza Zygmunt Nagaj Edward Nowocień Stanisław Obersztalski Michał Opijała Franciszek Owczarek Franciszek Pachocki Jan Paluchiewicz Kazimierz Panek Jan Pardon Jan Pawlik Kazimierz Pawłowski Jan Pieczor Michał Pietrzyk Jan Płowiec Wacław Rej Marian Rejmer Teodor Rybacki Jan Siennicki Stanisław Skonieczny Stanisław Skrzyński Aleksander Skrzyński Julian Stani Szymon Stanik Szymon Stępniewski Aleksander Szyrling Franciszek Tarnacki Roman Ungier Korneliusz Wasil Józef Węgorzewski Edward Wierzbicki Czesław Wilk Eugeniusz Wilk Jan Wnuk Julian Wnuk Roman Wojtanin Józef Wojtanin Kazimierz Zakrzewski Antoni Zaremba Józef Zaręba Stefan
Aktotwórca: Cech blacharzy w Radomiu
Inne nazwy twórcy: Zbiór akt cechów i stowarzyszeń rzemieślniczych - zbiór szczątków zespołu; szczątek
nr 11
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)