Zawartość
Dokumenty osobiste oraz materiały dotyczące działalności publicznej Franciszka Kapelińskiego
z lat 1895-1943 (sygn. 1-7) Korespondencja prywatna i służbowa Franciszka Kapelińskiego
z lat 1920-1945 (sygn. 8) Rękopisy Franciszka Kapelińskiego z lat 1927-1929 (sygn.
9) Wnioski poselskie wniesione bądź też zainterpelowane przez Franciszka Kapelińskiego
i innych członków Polskiego Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie" z lat 1922-1930 (sygn.
10-12) Materiały dotyczące sprawy zasadności przeniesienia Dyrekcji Kolejowej z Radomia
do Chelma oraz nadużyć przy budowie gmachów Dyrekcji Kolejowej w Chełmie z lat 1927-1929
(sygn. 13) Sprawozdanie stenograficzne z posiedzeń Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej
ds. zbadania kosztów i przebiegu budowy gmachów Dyrekcji Kolejowej w Chełmie w 1929
r. (sygn. 14) Sprawozdanie stenograficzne z posiedzeń Sądu Marszałkowskiego w sprawie
wniesienia przez posła Franciszka Kapelińskiego zarzutów przeciwko posłowi Pawłowi
Romockiemu o uczestnictwo w nadużyciach przy budowie gmachów Dyrekcji Kolejowej w
Chełmie z 1929 r. (sygn. 15) Materiały dotyczące nieprawidłowości w polityce progowej
Ministerstwa Komunikacji z lat 1927-1929 (sygn. 16) Sprawozdania stenograficzne z
posiedzeń Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej ds. zbadania nieprawidłowości w polityce
progowej Ministerstwa Komunikacji z 1929 r. (sygn. 17) Materiały organizacyjne Oddziału
Radomskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie" z lat 1920-1922 (sygn. 18)
Materiały organizacyjne Ligi Morskiej i Kolonialnej Oddział przy Dyrekcji Okręgowej
Kolei Państwowych w Radomiu z 1934 r. (sygn. 19) Opracowanie pt. "Rozwój organizacji
przewozu drobnicy" z 1933 r. (sygn. 20) Wycinki prasowe z lat 1921-1945 (sygn. 21)
Fotografie z lat 1912-1932 (sygn. 22) Materiały dotyczące działalności publicznej
Franciszka Józefa Kapelińskiego z lat 1936-1970 (sygn. 23) Rękopisy prac Franciszka
Józefa Kapelińskiego z lat 1945-1957 (sygn. 24-25) Polskie Radio. Plan Radiofonizacji
Przewodowej Kraju na rok 1946 z 1945 r. (sygn. 26) Album fotograficzny dokumentujący
odbudowę urządzeń telefonicznych Warszawy z 1945 r. (sygn. 27) Album fotograficzny
dokumentujący reaktywowanie krajowych połączeń lotniczych przez Polskie Linie Lotnicze
"Lot" z 1945 r. (sygn. 28)
Dzieje ustrojowe
Zespół zawiera materiały dotyczące dróg życiowych i działalności publicznej Franciszka
Kapelińskiego oraz jego dwóch synów: Franciszka Józefa i Tadeusza. Franciszek Kapeliński
urodził się 3 września 1874 r. we wsi Brzeźno koło Nieszawy, jako syn Józefa – włościanina
i Balbiny z Cieślewiczów. Po zakończeniu edukacji w szkole elementarnej uczył się
sam, zdobywając (według późniejszych ocen) wiedzę na poziomie końcowej klasy szkoły
średniej oraz pogłębiając swe wiadomości z literatury. W początkach XX stulecia uczestniczył
w akcji oświatowej na terenach wiejskich, m.in. rozprowadzając nielegalną literaturę.
Po śmierci ojca prowadził przez kilka lat rodzinne gospodarstwo, a następnie przeniósł
się do Nieszawy, zostając pracownikiem kolejowym. Około 1904 r. przeniesiono go do
Sieradza. Tutaj zaangażował się w działalność niepodległościową, zostając m.in. członkiem
Narodowego Związku Robotniczego oraz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, a także
wchodząc do lokalnych władz Polskiej Macierzy Szkolnej. Około 1910 r. podjął pracę
w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Radomiu. W 1915 r. został ewakuowany w głąb
Rosji, spędzając okres wojny w Mińsku, Moskwie, Witebsku i innych miastach. Po powrocie
do kraju Franciszek Kapeliński został członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL)
„Wyzwolenie”, poświęcając się budowie struktur tej partii w regionie radomskim. Jako
członek lokalnych władz partii, a także działacz kierownictwa Obwodu Radomskiego Związku
Strzeleckiego, w 1922 r. uzyskał z ramienia PSL „Wyzwolenie” mandat poselski. W Sejmie
działał aktywnie w Komisji Komunikacji, koncentrując swą działalność na sprawach kolejnictwa,
podatków, gospodarki leśnej itd. W wyborach parlamentarnych odbytych w 1928 r. Franciszek
Kapeliński zdobył ponownie mandat poselski, startując z listy PSL „Wyzwolenie”. Jego
praca w Sejmie II kadencji stanęła pod znakiem ujawnienia dwóch afer gospodarczych.
Postawą tą zraził do siebie zarówno piłsudczyków, jak i część sympatyzujących z nimi
osób z kierownictwa macierzystej partii. Spowodowało to, iż w wyborach 1930 r. władze
„Wyzwolenia” nie wystawiły go na liście kandydatów do Sejmu. Jesienią 1930 r. Franciszek
Kapeliński wystąpił demonstracyjnie z PSL „Wyzwolenie”, ogłaszając list otwarty, krytykujący
centralne kierownictwo partyjne. Podejmowane przezeń w późniejszych latach próby powrotu
do działalności politycznej nie były udane. W okresie okupacji hitlerowskiej mieszkał
najprawdopodobniej w Radomiu. Nie zachowały się źródła mogące przybliżyć nam jego
okupacyjne losy. Zmarł 10 października 1946 r. w Jeleniej Górze. Najstarszy syn Franciszka
Kapelińskiego – Tadeusz, urodził się 9 września 1904 r. w Mikołajkach koło Włocławka.
Po ukończeniu jednego z włocławskich gimnazjów wstąpił na Wydział Elektryczny Politechniki
Warszawskiej, który ukończył w 1933 r. Od wspomnianego roku do wybuchu wojny pracował
w Państwowych Zakładach Telekomunikacyjnych w stolicy. Od początków lat dwudziestych
był członkiem PSL „Wyzwolenie”, a następnie Stronnictwa Ludowego (SL). Działalność
polityczną kontynuował w okresie okupacji, działając w konspiracyjnym SL „Roch” na
Mazowszu. Z dniem 1 grudnia 1944 r. został kierownikiem resoru poczt i telegrafu w
Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, a następnie (w styczniu 1945 r.) ministrem
poczt i telegrafu w Rządzie Tymczasowym. Stanowisko analogiczne zajmował w latach
1945-1947 w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej. Po odejściu ze wspomnianego stanowiska
pracował m.in. w Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych oraz w Instytucie
Badań Jądrowych. Od 1945 r. należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego, będąc m.in.
członkiem głównej komisji rewizyjnej partii. Od roku 1949 był członkiem Zjednoczonego
Stronnictwa Ludowego, działając w strukturach powiatowych na terenie powiatu pruszkowskiego.
Zmarł 7 stycznia 1970 r. w Podkowie Leśnej koło Warszawy. Drugim synem Franciszka,
a bratem Tadeusza, był Franciszek Józef Kapeliński. Urodził się on w Radomiu i zdobył
podstawy edukacji m.in. w tutejszym Gimnazjum Męskim im. Tytusa Chałubińskiego. Ukończył
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, uzyskując dyplomy magistra praw i językoznawstwa.
W latach trzydziestych pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, m.in. na placówce
w Rydze. Wziął udział w walkach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (m.in. w bitwie
o Narvik), a następnie, przebywając w Wielkiej Brytanii, prowadził nauczanie języka
angielskiego wśród emigrantów z Polski i Węgier; wchodził wówczas w skład kierownictwa
Komitetu Oświaty Polaków w Londynie. Po zakończeniu wojny nie wrócił do kraju, ale
kontynuował pracę nauczycielską i akademicką m.in. na uniwersytetach w Afryce. Utrzymywał
jednak stałe kontakty z Polską, przekazując książki i materiały archiwalne do placówek
naukowych. Zmarł w 1994 r. w Alicante (Hiszpania), skąd jego szczątki przeniesiono
do rodzinnego grobowca na cmentarzu przy ul. Limanowskiego w Radomiu.
28 j.a. jednostka archiwalna, .84 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 0 j.a. 0 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Aktotwórca: Zbiór rodziny Kapelińskich
Inne nazwy twórcy:
Archiwum Państwowe w Radomiu
(ul. Wernera 7, 26-600 Radom)