Informacje ogólne
Scope and content
Zawartość
W skład zbioru wchodzą akta Banków Ludowych w : Bojanowie, Borku, Brennie, Bukówcu
Górnym, Daleszynie, Dubinie, Gostyniu, Gościeszynie, Jutrosinie, Kaszczorze, Kobylinie,
Kościanie, Krobi, Krzywiniu, Obrze, Osiecznej, Pępowie, Piaskach, Poniecu, Przemęcie,
Wolsztynie i we Wschowie. Wynika z nich, że najwcześniej rozpoczął działalność Bank
w Gostyniu, który utworzono w 1865 r. W następnych latach zorganizowano na ziemi gostyńskiej
kolejne banki: w Borku /1867/, Krobi /1875/, Poniecu /1895/, Pępowie /1906/ i Piaskach
/1919/. W przypadku innych banków zdołano jedynie ustalić datę utworzenia Banku w
Krzywiniu /w 1872 r./, Banku w Kościanie /1868/ oraz Banku we Wschowie /1 945/. Akta
banków ludowych zachowały się w stanie fragmentarycznym. Przedstawiona poniżej charakterystyka
odnosi się do całego zbioru: Wśród akt organizacyjnych znajdują się: statuty, regulaminy
i decyzje sądów. Zachowały się ponadto protokoły walnych zebrań oraz posiedzeń: zarządów,
rad nadzorczych i komisji rewizyjnych. W zbiorze są także wykazy członków, deklaracje
o wstąpieniu lub wystąpieniu ze spółdzielni. Z ksiąg rachunkowych znajdują się roczne
i miesięczne bilanse. Ostatnią grupą materiałów są sprawozdania z działalności oraz
rewizji i kontroli przeprowadzonych przez władze nadrzędne.
Record creators history
Dzieje ustrojowe
W połowie XIX w. na terenie zaboru pruskiego rozwinął się ruch społeczno-gospodarczy,
którego celem była walka o utrzymanie i powiększenie polskiego stanu posiadania. Powstały
polskie spółki handlowe i kredytowe, kółka rolnicze oraz stowarzyszenia, które stworzyły
podstawy obrony bytu polskiego chłopa, rzemieślnika i kupca. Wśród nich poważną rolę
odegrały spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe. W ich rozwoju zarysowały się wyraźnie
dwa nurty: 1/ kasy Stefczyka wzorowane na kasach Reiffeisena - były małymi bankami
nastawionymi na obsługę drobnych rolników, 2/ banki ludowe wzorowane na bankach niemieckich
typu Schultzego z Delitzch - obsługiwały rolnictwo, drobny przemysł, rzemiosło i handel.
Pierwszą polską spółdzielnią kredytową pod zaborem pruskim było Towarzystwo Pożyczkowe
Przemysłowców Miasta Poznania, założone w 1861 r. Mimo trudnych warunków wynikających
głównie z polityki germanizacyjnej i walki z polskością banki ludowe rozwijały się
dość dynamicznie. W 1909 r. było ich już 180. W 1871 r. utworzono w Poznaniu Związek
Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Wielkie Księstwo Poznańskie i Prusy Zachodnie.
W 1872 r. na patrona Związku wybrano księdza Augustyna Szamarzewskigo. Ks. Szamarzewski
wizytował istniejące banki oraz był inicjatorem zakładania nowych. Po jego śmierci
w 1891 r. patronat objął ks. Piotr Wawrzyniak, który pełnił tę funkcję do 1910 r.
Ks. Wawrzyniak był człowiekiem energicznym i w pełni oddanym idei tworzenia spółdzielni
pożyczkowych, jako polskiej samoobrony przed germanizacją. W okresie jego patronatu
spółdzielczość w zaborze pruskim stała się mocną ostoją polskości. Miało to szczególnie
ważne znaczenie po wejściu w życie ustawy sejmu pruskiego, na podstawie której utworzono
Komisję Kolonizacyjną i stworzono fundusz na wykup polskiej ziemi /1886 r./. Dzięki
przezorności ks. Wawrzyniaka władze prowincjonalne nie mogły znaleźć żadnego pretekstu
do rozwiązania Związku Spółdzielni. Mimo ciągłych represji ze strony Komisji Kolonizacyjnej,
w latach 1896 - 1914 Niemcy zdołali wykupić z rąk polskich tylko nieznaczną ilość
ziemi. W okresie międzywojennym banki nadal prowadziły swoją działalność Kontynuowały
ją również po zakończeniu, drugiej wojny światowej. W 1951 r. ich nazwę zmieniono
na gminne kasy spółdzielcze. Obecnie działają jako banki spółdzielcze. Zachowane akta
uniemożliwiają pełne odtworzenie struktury organizacyjnej banków ludowych. Wiadomo,
że powoływano zarządy, radę nadzorczą i komisję rewizyjną. Decydujący głos należał
jednak do walnego zebrania. Banki Ludowe spełniły bardzo ważną rolę. W okresie zaborów
poprzez udzielanie pożyczek pomagały zachować polski stan posiadania, a w wolnej Polsce
przyczyniły się do rozwoju gospodarczego kraju.
Source of acquisition
Przejęcia akt
- 1. Przejęto do Archiwum Państwowe w Lesznie 2010-06-24
Numer Księgi nabytków 1634 z lat 1947-1950 Forma przejęcia dopływ Stan fizyczny
dobry Rodzaj A Uwagi Przedsiębiorstwo Usługowe "Archiwum JP" Sp.z o.o. W Poznaniu
System of arrangement
Układ akt w zespole
- 1 Bank Ludowy w Bojanowie
- 2 Bank Ludowy w Kobylinie
- 3 Bank Ludowy w Osiecznej
- 4 Bank Ludowy w Pępowie
- 5 Bank Ludowy w Piaskach
- 6 Bank Ludowy w Poniecu
- 7 Bank Ludowy w Przemęcie
- 8 Bank Ludowy w Wolsztynie
- 9 Bank Ludowy we Wschowie
- 10 Bank Ludowy w Borku Wielkopolskim
- 11 Bank Ludowy w Brennie
- 12 Bank Ludowy w Bukówcu Górnym
- 13 Bank Ludowy w Daleszynie
- 14 Bank Ludowy w Dubinie
- 15 Bank Ludowy w Golejewie
- 16 Bank Ludowy w Gostyniu
- 17 Bank Ludowy w Gościeszynie
- 18 Bank Ludowy w Jutrosinie
- 19 Bank Ludowy w Kaszczorze
- 20 Bank Ludowy w Kościanie
- 21 Bank Ludowy w Krobi
- 22 Bank Ludowy w Krzywiniu
- 23 Bank Ludowy w Obrze
Conditions governing access
Other finding aids
Informacje o innych pomocach ewidencyjnych
inwentarz książkowy
Extent
104 j.a. jednostka archiwalna, 1.28 mb. metr bieżący
Genre of the material
aktowe materiały archiwalne - 104 j.a. 1.28 mb.
Extent
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Keywords
Corporate names: Archiwum Państwowe w Lesznie Przedsiębiorstwo Usługowe "Archiwum JP" Sp.z o.o. W Poznaniu
Language of the material
???
Record creator
Aktotwórca: Banki ludowe, spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe - zbiór szczątków zespołów
Inne nazwy twórcy:
Content provider
Archiwum Państwowe w Lesznie
(ul. Solskiego 71, 64-100 Leszno)