Zawartość
Materiały archiwalne zbioru stanowi dokumentacja postępowań sądowych w sprawach rejestrowych.
Największą liczbę archiwaliów tworzą akta rejestrowe, które obejmują ponad dziewięćdziesiąt
pięć procent całości zbioru. Pozostałą część zbioru stanowią księgi rejestrowe.
Dzieje ustrojowe
Prowadzenie działalności gospodarczej podlegało i podlega rejestracji. Ewidencja tego
typu ma charakter publiczny i jest zbiorem informacji o podmiotach uczestniczących
w obrocie gospodarczym. Celem rejestracji przedsiębiorców jest zabezpieczenie tego
obrotu. Ewidencja przedsiębiorców była i jest źródłem wiedzy o firmach, siedzibach,
osobach, prawach, udziałach, przedmiocie działalności, itp. Ewidencja jest prowadzona
przez organy rejestrowe, które posiadają charakter publiczny. Pierwszym rejestrem
publicznym działalności gospodarczej, który został w Polsce ustanowiony, był rejestr
handlowy. Rejestr ten został powołany do życia dekretem Naczelnika Państwa z dnia
7 lutego 1919 o rejestrze handlowym. Obowiązywał on jednak jedynie na obszarze dawnego
zaboru rosyjskiego. Aktem prawnym, który regulował zagadnienia rejestracji działalności
gospodarczej na terenie byłego zaboru pruskiego, był natomiast Handelsgesetzbuch (niemiecki
kodeks handlowy) z dnia 10 maja 1897 r., który przewidywał prowadzenie rejestru handlowego
i rejestru przedsiębiorców. Ujednolicenie regulacji w zakresie rejestracji przedsiębiorców
na obszarze całego państwa nastąpiło z dniem 1 lipca 1934 r., kiedy wprowadzone zostało
w życie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości o rejestrze handlowym. Każdy kupiec,
który prowadził przedsiębiorstwo zarobkowe w większym rozmiarze, został zobowiązany
do uzyskania wpisu w rejestrze handlowym. Zgodnie z nowym rozporządzeniem ewidencję
miały prowadzić sądy okręgowe jako sądy rejestrowe. Na obszarze mocy obowiązującej
kodeksu handlowego niemieckiego funkcję sądów rejestrowych pełniły sądy grodzkie do
czasu przekazania rejestrów właściwym sądom okręgowym. Rejestr został podzielony na
cztery części: -Dział A – dla kupców jednoosobowych, spółek jawnych i komandytowych,
osób prawnych nie będących spółkami handlowymi, a prowadzących przedsiębiorstwo w
większym rozmiarze, -Dział B – dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek
akcyjnych oraz towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, -Dział C – dla spółek zagranicznych
z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych, -Dział D – dla przedsiębiorstw państwowych.
Oprócz rejestru handlowego dla każdej firmy miały być prowadzone akta rejestrowe,
które miały obejmować dokumenty stanowiące podstawę wpisu, inne dokumenty składane
sądowi rejestrowemu oraz wszelkie pisma dotyczące danej firmy. Dokonywaniem wpisów
i zarządzaniem ogłoszeń mieli zajmować się sekretarze sądowi. Zarówno rejestry jak
i akta rejestrowe były ogólno dostępne – każdy miał prawo je przeglądać pod nadzorem
sekretarza oraz żądać wydania z nich odpisów i wyciągów. Sądy, które prowadziły rejestr
handlowy, wykonywały również czynności sądu rejestrowego dla spółdzielni. Zgodnie
z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z roku 1934 o rejestrze spółdzielni do
prowadzenia rejestru spółdzielni, jawności tego rejestru oraz postępowania w sprawach
rejestrowych stosowane były odpowiednio przepisy o rejestrze handlowym. W roku 1961
rejestr spółdzielni podzielony został na dwie części: -Dział A – dla spółdzielni,
-Dział B – dla związków spółdzielczych. Od roku 1982 Dział A rejestru był właściwy
dla spółdzielni i banków spółdzielczych a Dział B dla związków spółdzielczych i banków
państwowo spółdzielczych. Natomiast od roku 1995 właściwy dla spółdzielni i banków
spółdzielczych był Dział A a dla związków rewizyjnych i związków gospodarczych Dział
B. Właściwość rzeczowa w zakresie prowadzenia rejestrów ulegała zmianom w kolejnych
latach. Pierwsza z nich miała miejsce w 1950 r. Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości
z dnia 17 listopada zmienione zostały dotychczasowe przepisy o rejestrze handlowym.
Zgodnie z nowymi regulacjami funkcję sądów rejestrowych miały przejąć sądy powiatowe.
Z rejestru handlowego usunięty został również Dział D, który dotyczył przedsiębiorstw
państwowych. Dział ten został zastąpiony specjalną ewidencją tylko dla przedsiębiorstw
państwowych, która składała się z następujących części: -Dział A – dla przedsiębiorstw
rozliczających się z budżetem państwa przez budżet centralny – organem właściwym do
prowadzenia rejestru było Ministerstwo Finansów, -Dział B - dla przedsiębiorstw rozliczających
się z budżetem państwa przez budżety terenowe – organami właściwymi do prowadzenia
rejestru były wydziały finansowe wojewódzkich rad narodowych, -Dział C – dla przedsiębiorstw
handlu zagranicznego – organem właściwym do prowadzenia rejestru była Polska Izba
Handlu Zagranicznego. W połowie lat 70-tych sądami właściwymi do prowadzenia rejestru
handlowego zostały sądy rejonowe. Zmiana ta związana była z wprowadzeniem dwupoziomowego
podziału administracyjnego państwa i dostosowaniem sądownictwa powszechnego do tego
podziału. Sądy rejonowe stały się również organami właściwymi w sprawach rejestracji
przedsiębiorstw państwowych. Zmiana ta nastąpiła w roku 1981. Od tego czasu rejestr
przedsiębiorstw państwowych miał być prowadzony w formie osobnych ksiąg zakładanych
dla każdego przedsiębiorstwa państwowego (zrzeszenia przedsiębiorstw państwowych).
W roku 1997 wprowadzone zostały w życie przepisy o Krajowym Rejestrze Sądowym, który
stał się centralnym rejestrem dla przedsiębiorców. Nowa ewidencja zastąpiła dotychczas
funkcjonujące rejestry. Krajowy Rejestr Sądowy prowadzony jest w systemie informatycznym
przez sądy rejonowe (sądy gospodarcze), które obejmują swoją właściwością obszar województwa
lub jego część.
320 j.a. jednostka archiwalna, 2.65 mb. metr bieżący
aktowe materiały archiwalne - 320 j.a. 2.65 mb.
0 j.a. jednostka archiwalna, 0 mb. metr bieżący
Aktotwórca: Zbiór akt rejestrowych przedsiębiorców z terenu województwa leszczyńskiego
Inne nazwy twórcy: Akta rejestrowe przedsiębiorstw
Archiwum Państwowe w Lesznie
(ul. Solskiego 71, 64-100 Leszno)