Plaats van uitgave
Rotterdam
Jaar van uitgave
2024
Overheid of particulier
Particulier
Auteursrechten
Ten aanzien van documentnummer 194 hebt u toestemming van de houder van de auteursrechten
tot bewerken en verspreiden van de documenten binnen de grenzen van de Creative Commons
Licentie by NC ND 4.0. Ten aanzien van de overige archiefstukken geldt: U hebt toestemming
tot bewerken en verspreiden van de documenten voor zover de gemeente rechthebbende
is. Voor overige documenten vraagt u toestemming aan de houder van de auteursrechten.
Gebruik van de documenten is daarom voor eigen risico.
Geschiedenis van de archiefvormer
Geschiedenis van de archiefvormer
De heer A.J.H. van Deutekom (1924-1997) was secretaris van de Vereniging Dwangarbeiders
Nederland WO II. In deze hoedanigheid heeft hij zich ervoor ingezet dwangarbeiders
samen te brengen en onderzoek te doen naar de Arbeitseinsatz. Zodoende werd een belangrijke
geschiedenis toegankelijk, maar het droeg eveneens bij aan de verwerking van de trauma's,
die deze mannen hadden opgelopen.
De Vereniging Dwangarbeiders werd in 1987 opgericht. De heer Van Deutekom vatte de
genoemde doelen direct ter hand en nam contact op met prof. D. Krause Vilmar van de
Universiteit van Kassel. Van het gemeentebestuur van Kassel ontving prof. D. Krause
Vilmar namelijk de opdracht het Nazi-verleden van de stad te onderzoeken. Voor wat
betreft het hoofdstuk dwangarbeid was de heer Van Deutekom hem behulpzaam.
Het archief is van deze taak voor een groot deel de neerslag. Dit viel ongeveer samen
met de pensionering van de heer Van Deutekom. De documentenstroom neemt toe vanaf
de tweede helft van de jaren '80, maar stort abrupt in wanneer de heer Van Deutekom
niet meer actief is. Zo bezien is dit meer het archief van de heer Van Deutekom dan
van de vereniging.
Geschiedenis van het archief
Geschiedenis van het archief
Dit archief werd beheerd door de heer Van Deutekom thuis. Meest opvallend aan dit
archief zijn correspondentie en de vele lijsten met namen. Vaak betreft dit kopieën
van lijsten, die zich bevinden in Kasseler archieven. Soms betreft het originelen,
als ze door de heer Van Deutekom opgesteld zijn. Uit de rubriek correspondentie blijkt,
dat hij over een omvangrijk netwerk beschikte. Hij onderhield contacten met Duitse
contactpersonen, maar ook met andere voormalige dwangarbeiders. Het onderzoek wat
door de heer Van Deutekom verricht is, loopt uit in een kaartsysteem waarin per dwangarbeider
diens lotgevallen kort zijn vastgelegd.
Samenvatting van de inhoud
Samenvatting van de inhoud
Het archief bevat stukken over Nederlandse dwangarbeiders in Duitsland tijdens de
Tweede Wereldoorlog, de Arbeitseinsatz. Het betreft correspondentie van de Vereniging
Dwangarbeiders Nederland W.O. II, waar Van Deutecom secretaris van was, alsmede Reünieberichten
(ca. 1994) en de Nieuwsbrief (1989-1997). Er zijn vooral stukken over Lager in Kassel,
als ook Osnabrück en Breitenau, met correspondentie, publicaties, stukken over symposia,
exposities, adreslijsten, lijsten met overledenen in Kassel, foto's, Duitse oorlogsansichtkaarten,
pasjes en een uitgebreid kaartsysteem van Nederlanders in Arbeitslager. Een fotoboek
bevat (kopieën van) foto's uit ca. 1944.
Verantwoording
Verantwoording
Meerdere handen hebben zich met dit archief bezig gehouden. In eerste plaats betreft
het de archiefvormer zelf. Hij gebruikte bijvoorbeeld niet een systeem voor zijn correspondentie,
waardoor sommige correspondentie op jaar bewaard is gebleven en sommige per onderwerp.
Eenzelfde verwarring is er wat betreft de namenlijsten. Soms nam de heer Van Deutekom
een administratief kenmerk van het Duitse origineel over. Soms gebruikte hij een zelfbedacht
systeem. In de tweede plaats is eraan gewerkt door een vrijwilliger van het Stadsarchief,
waarna het archief geheel geïnventariseerd is door een medewerker van het Stadsarchief.
Ik heb ervoor gekozen het verenigingsarchief te scheiden van het onderzoeksarchief,
omdat de heer Van Deutekom zowel de rollen van historisch onderzoeker als van secretaris
had. Ofschoon deze rollen elkaar versterken, zijn ze in essentie van elkaar gescheiden.
Daarnaast is zijn correspondentie opgenomen in een aparte rubriek, omdat ze betrekking
heeft op de beide rollen. Daarom komt het voor, dat een bijlage bij een ingekomen
stuk een kampregistratie betreft. Echter, er zijn ook veel van dergelijke archiefstukken
niet als bijlage aangetroffen. In dat geval zijn ze in de daartoe aangewezen rubriek
opgenomen. Helaas kon niet meer volledig worden nagegaan of de namenlijsten van dwangarbeiders
elkaar aanvullen en/of overlappen. Concreet bedoel ik, dat een persoon kan voorkomen
als ingezetene van een woonplaats en als arbeider in een fabriek. De gebruiker oordele
zelf wanneer er sprake is van overlap of dubbeling. Zoveel mogelijk is de oorspronkelijke
ordening in stand gebleven, die ook verschillende fasen in het historisch onderzoek
van de heer Van Deutekom aantoont, en daarom bestaan er diverse namenlijsten naast
elkaar.
De heer Van Deutekom legde zijn kennis vast in kaartsystemen. Daarom is dit apart
gerubriceerd. Een laatste aparte rubriek is een uitgebreide rubriek documentatie,
met daarin tevens veel biografische verhalen van dwangarbeiders.
Uit dit archief zijn alleen de archiefstukken vernietigd, die geen verband hebben
tot het onderzoeksarchief of verenigingsarchief, zoals een vakantiefolder van Kassel
e.o. De vele kopieën, die gemaakt zijn naar aanleiding van in Kassel bewaarde originelen,
zijn dus bewaard gebleven, omdat ze in hun onderlinge samenhang de basis vormen voor
het historisch onderzoek van de heer Van Deutekom en de uitkomst daarvan, zoals dit
neergelegd is in zijn kaartsystemen.
Opmerkingen openbaarheidsbeperkingen
Opmerkingen openbaarheidsbeperkingen
Het gehele archief is zonder beperkingen voor ieder ter inzage
Subjects:
APEX
Tweede Wereldoorlog
Arbeidsomstandigheden
Arbeid