Scope and content
HISTORISCHE CONTEXT VAN DE GEREFORMEERDE KERK IN NEDERLAND
Tijdens de Reformatie in de zestiende eeuw splitste zich een groot aantal gelovigen
af van de Rooms-Katholieke Kerk. De zo ontstane Nederduits-Gereformeerde Kerken organiseerden
in 1618 de Synode van Dordrecht, waar de Dordtse Kerkorde werd aangenomen die nog
steeds de basis vormt van het kerkrecht in veel gereformeerde kerken. Bij de Vrede
van Munster in 1648 werd het Nederduits-Gereformeerde geloof de staatskerk van de
Republiek en was het de enige godsdienst die in het openbaar mocht worden beleden.
Door Koning Willem I werd in 1816 een reglement opgelegd aan de Gereformeerde Kerk
waarmee de afspraken van 1618 kwamen te vervallen. Dit was het begin van de Nederlands
Hervormde Kerk, een volkskerk die velerlei opvattingen en uitingen van het geloof
tolereerde. Deze kerkregering was een breuk met de oude, gereformeerde bestuursvorm
en geloofsbelijdenis. Dit was tot ongenoegen van de orthodox-gereformeerden die zich
dan ook in 1834 afscheidden van de Hervormde Kerk, waarna een Gereformeerde Gemeente
ontstond die leefde naar haar eigen belijdenisvoorschriften. In 1886 vond opnieuw
een afsplitsing plaats (Doleantie). Het samengaan van afgescheidenen en dolerenden
mondde in 1892 uit in de oprichting van de Gereformeerde Kerk. Daarna kenden de protestanten
nog vele kerkscheuringen en vooral binnen de gereformeerde gezindten kwam het tot
allerlei opsplitsingen. Uit de tegenbeweging na de Tweede Wereldoorlog ontstond in
2004 de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) uit een samengaan van gereformeerden,
hervormden en luthersen.
GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER
In 1835 waren er in Werkendam al wel een aantal afgescheiden personen, maar er was
nog geen sprake van een zelfstandige kerkelijke gemeente. De Gereformeerde Kerk van
Werkendam hanteert als institutiedatum 27 maart 1837, omdat toen de Drie Formulieren
van Enigheid (theologische geschriften die als de belijdenis van de toenmalige Gereformeerde
Kerk werden aanvaard) werden ondertekend door A. Potters en C. van der Stelt, ouderlingen,
en C. den Bakker, diaken, destijds ambtsdragers der gemeente Jesu Christi (in 1836
werd de Christelijke Afgescheidene Gereformeerde Gemeente Jesu Christu geïnstitueerd)
te Werkendam.
In 1837 was de Gereformeerde Kerk van Werkendam een Christelijk Afgescheiden Gemeente,
sinds 1869 een Christelijk Gereformeerde Gemeente en sinds 1892 een Gereformeerde
Kerk A (afgescheiden). Vanaf 1920 had ook een belangrijk deel van de Gereformeerde
Kerk B (dolerenden) zich aangesloten bij het kerkverband van de Gereformeerde Gemeente.
Tussen 1837 en 1859 werd er als 'kerk' een schuur met huis gebruikt aan de Sleeuwijksedijk
genaamd 'Naboths Wijnberg'. Vanaf 1859 tot aan 1912 was er sprake van een eerste,
houten, kerk aan de Hoogstraat / Binnenhaven en van 1913 tot 1945 een tweede, stenen,
kerk aan Hoogstraat / Binnenhaven. Op 22 april 1945 werd deze kerk opgeblazen. Daarna
volgde er een interim-periode, waarin eerst kerkruimte werd gedeeld en daarna gebruik
werd gemaakt van een noodkerk. In 1956 werd vervolgens de nieuwe Maranathakerk betrokken
die nu nog in gebruik is.
De Gereformeerde Kerk van Werkendam valt onder de particuliere synode Noord-Brabant
en Limburg, classis Almkerk.
Lijst van predikanten, meerdere predikanten in een periode mogelijk.
S. Los 1848 - 1856
W. van Leeuwen 1858 - 1863
W. Wijenberg 1866 - 1887
J. van Haeringen 1887 - 1895
A. Brink 1896 - 1900
N. Kapteyn 1901 - 1906
T. Rispens 1907 - 1911
R. de Jong 1912 - 1915
A. Andree 1918 - 1925
J. Jonker 1926 - 1945
Dr. Ph. Huijser 1947 - 1968
H. Moll 1960 - 1964
l. van Ommen 1965 - 1971
A. Bol 1969 - 1981
G. de Jong 1972 - 1976
N. van den Hout 1979 - 1990
Drs. N. Dekker 1983 - 2004
GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER EN ARCHIEFBEHEER
Het archief van de Gereformeerde Kerk van Werkendam werd bewaard in de kerkenraadskamer
van het kerkgebouw. Het archief vertoonde aanzienlijke leemten, de acta van de kerkenraad
over de periode 1837 - 1875 ontbreken en uit de negentiende eeuw is verder weinig
bewaard gebleven.
In 2005 werd het kerkarchief door de scriba van de kerk, de heer M. Cok, overgedragen
aan het Streekarchief Land van Heusden en Altena. Bij de overdracht was er sprake
van enige ordening, op basis van een inventarisatie uit 1982, gemaakt door de toenmalige
archiefbeheerder van de kerk. Het archief en de gedeponeerde archieven beslaan de
periode 1837 - 2003, een deel ervan is dus van recente datum. Mede vanwege een ingrijpende
verbouwing aan het kerkgebouw is destijds in overleg besloten om ook dit recente deel
van het archief over te dragen. Dit geheel volgens de richtlijnen van de Generale
Synode, waarin is bepaald dat mindere vergaderingen hun archief overdragen aan een
archiefbewaarplaats die geschikt is voor blijvende bewaring van archiefbescheiden.
Op 13 december 2005 is het archief overgedragen aan het Streekarchief Land van Heusden
en Altena, inventarisatie van het archief heeft plaatsgevonden in de periode 2008
- 2011.
Record creators history
Geschiedenis van de archiefvormer
Gereformeerde Kerk van Werkendam
1837 - 2005
Processing information
Verantwoording van de bewerking
ORDENINGSSTRUCTUUR
Het archiefschema dat voor deze inventaris is gebaseerd op de Richtlijn Kerkelijk
Archiefbeheer van de Commissie tot registratie van protestantse kerkelijke en semikerkelijke
archieven van de PKN (Utrecht 2010). Hierbij valt het archief uiteen in een drietal
deelarchieven (zelfstandige archiefvormers binnen de organisatie) die de organisatiestructuur
volgt. De verdeling hiervan is: Kerkenraad, Diaconie en Commissie van Beheer. Daarnaast
is er nog een aantal gedeponeerde archieven (dit zijn archieven die niet binnen de
organisatie zijn ontstaan, maar daar wel aan zijn gerelateerd).
SELECTIE EN VERNIETIGING
De selectie en vernietiging van stukken is gebeurd volgens de bovenvermelde richtlijnen,
met de machtiging door het daartoe bevoegde orgaan (de kerkenraad).
OPENBAARHEIDSBEPERKINGEN
Ter bescherming van de privacy van nog levende personen is een aantal archiefstukken
slechts raadpleegbaar na toestemming van het kerkbestuur; deze stukken zijn in deze
inventaris als zodanig aangeduid.
Conditions governing access
Openbaarheidsbeperkingen
Enkele inventarisnummers zijn niet openbaar.
Preferred citation
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal
volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte
aanhaling.
VOLLEDIG:
Streekarchief Land van Heusden en Altena, Heusden, het archief van de Gereformeerde
Kerk van Werkendam, (1767) 1837 - 2005, toegang 0408, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HdnSALHA, Geref. Kerk Werkendam, 0408, inv.nr. ...
Extent
6,00 m; meter, 272 inventarisnummers. files
Language of the material
Het merendeel van de stukken is in het Nederlands .
Record creator
Archiefvormer: : Gereformeerde Kerk van Werkendam , 1837 - 2005
Content provider
Streekarchief Land van Heusden en Altena, Heusden
Material specific details