Naam van de archiefvormer en diens plaats in groter organisatorisch verband, eventuele
naamswijzigingen
Het 'kerkenboek' [NOTE Toegang 0305 Inv. nr. 346] draagt het opschrift 'Kyrchenbuch
van ter Borch ende Syllvolden 1637-1674'
Het titelblad van het '2e Kerkcken Prothocoll 1678-1776' [NOTE Toegang 0305 Inv. nr.
347] draagt het opschrift '...Gereformeerde Gemeente Jesu Christi der Stadt Borgh....'
De classis Zutphen
(Regionaal Archief Zutphen: 0283 Inventaris van het archief van de Classis Zutphen
van de Nederlandse Hervormde Kerk (1593-1951))
De gemeente van Terborg maakt deel uit van de Classis Zutphen.
Een classis is een regionale vergadering binnen de Nederduits Gereformeerde, later:
Nederlands Hervormde kerk. Zij is het laagste boven-gemeentelijke bestuursniveau.
De classis bestaat uit afgevaardigden van iedere kerk uit het classisgebied. Meerdere
classes vormen een provinciale synode en de provinciale synodes komen samen in de
landelijke of generale synode.
In de vergadering van 1603 verklaarden de deelnemers uit Winterswijk, Aalten en Zeddam
zich bereid zich te conformeren met de hen gestelde conditiën, doch de deelnemers
van Etten, Terborg, Hengelo en Vorden weigerden zulks. De acta van 1604 en 1605 geven
geen opsomming van de aanwezigen. In 1606 hield men te Zutphen een forma aliqua classis'
van 'de broederen zoo tot Zutphen geweest, overmits de andere vanwege des vijants
niet comen conden'. Getuige de acta van de vergaderingen in 1609 werd de organisatie
allengs hechter.
Na de verdrijving van de Munsterse bezetting van de heerlijkheden Borculo en Lichtenvoorde
werd op de extra-ordinaire vergadering van 6 maart 1616 besloten alle pastoors, schoolmeesters
en kosters van de heerlijkheid Borculo voor de gedeputeerden van het Kwartier van
Zutphen op te roepen. In de classicale vergadering op 18 juni 1616 gehouden verschijnen
aangeschrevenen uit de steden Zutphen, Doesburg, Doetinchem, Lochem, 's-Heerenberg,
Breedevoort en Borculo en uit de dorpen Warnsveld, Aalten, Varsseveld, Silvolde met
Terborg, Gendringen, Etten, Zeddam, Didam, Westervoort, Angerlo met Drempt, Hummelo,
Steenderen en Dorth. Die van Lathum en Ruurlo werden geëxcuseerd. De pastoor van Borculo
(de vader van de predikant uit Vorden) en die van Geesteren alsmede die van Neede
(respectievelijk vader en zoon) werden "pro membris classis" aangenomen en hebben
voltrokken alles wat 'na ordre ende gebruic deses classis van haer is versocht geworden'
(waaronder de belofte hun concubines te trouwen). In 1627, na de verovering van Groenlo
door prins Frederik Hendrik, komt er een einde aan de Spaanse macht in het Kwartier
van Zutphen.
Voor de juiste waarneming in vacatures dragen de predikanten van de Classis aan de
deputati ad causas in 1680 ter vergadering op (art. 14.3) een verdeling van de Classis
op te stellen. Het in dezelfde vergadering onder art. 30.4 aangenomen voorstel verdeelt
de Classis als volgt:
1. Zutphen, Lochem, Warnsveld, Vorden, Almen, Gorssel, Steenderen, Hengelo, Zelhem,
Hummelo
2. Doesburg, Doetinchem, Drempt, Angerlo, Lathum, Westervoort, Didam, Zeddam, ’s-Heerenberg
3. Groenlo, Lichtenvoorde, Borculo, Eibergen, Neede, Rekken, Geesteren, Gelselaar,
Ruurlo
4. Breedevoort, Aalten, Winterswijk, Dinxperlo, Varsseveld, Gendringen, Terborg, Etten
Een voorstel van de inspectoren tot wijziging van de onderverdeling wordt in 1696
(A.3) door de Classis afgewezen, terwijl ook het classicaal register I (1760) van
E.W. Verbeek geen wijziging aangeeft. In 1795 (art. 18) stelt ds. D. van Wullen voor
in de indeling in "kringen" - eerder districten genoemd - verandering te brengen 'ter
meerder gemak van de naburige predikanten ter waarneming van de vacaturen'. Aan de
wijziging die in de vergadering van 17 april 1798 wordt vastgesteld ligt een geheel
ander motief ten grondslag, nl. 'om ook binnen de Classis de gelijkheid in alle opzigten
in te voeren', met name die der lusten en lasten uit de waarneming der classicale
commissiën voortvloeiende. In de acta is een uitvoerig reglement opgenomen, in de
stukken van inventaris nr. 22 en 23 'Ring-reglement' genoemd. De verdeling geschiedt
dan in ringen van 11 of 12 predikanten als volgt (ingeval van méér dan 1 predikant
in de gemeente is het aantal predikanten erbij vermeld):
1. Zutphen (5), Lochem (2), Warnsveld, Gorssel, Almen, Vorden, Laren
2. Groenlo (2), Borculo, Geesteren, Gelselaar, Neede, Eibergen, Rekken, Ruurlo, Zelhem,
Hengelo
3. Winterswijk (2), Breedevoort, Aalten, Lichtenvoorde, Dinxperlo, Varsseveld, Terborg,
Silvolde, Gendringen, Doetinchem (2)
4. Doesburg (2), ’s-Heerenberg, Zeddam, Didam, Angerlo, Lathum, Westervoort, Drempt,
Keppel, Hummelo, Steenderen
Ontstaan/oprichting en beëindiging/opheffing van de archiefvormer
Op 14 mei 1382 kregen de vrije poorters en onderhorigen van de Heer van Wisch, wonend
aan de oostkant van de Oude IJssel, behorend tot het kerspel Etten, en reeds voorzien
van een eigen kapel bij het kasteel Borch, het recht om een zelfstandig kerspel te
zijn.
De reformatie en daarmee de stichting van de Nederduits Gereformeerde gemeente vond
plaats aan het eind van de 16e eeuw. In de lijst van predikanten wordt 1591 als oudste
datering genoemd.
De gemeente was tot 1613, met een onderbreking van 1602-1607, gecombineerd met die
van Silvolde en Etten [NOTE Inleiding toegang 3019 - Retroacta Burgerlijke Stand]
.
In 1681 wordt de gemeente Terborg met Etten gecombineerd.
In 2004 gaat de gemeente door fusie op in de Protestantse gemeente te Etten, Terborg
en Ulft.
Het kerkgebouw
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Hervormde_kerk_(Terborg) 1-3-2016)
De Hervormde kerk, ook wel de Sint-Joris en Barbarakerk, is de protestantse kerk in
de Nederlandse plaats Terborg. De eenbeukige kerk is door de eeuwen heen in delen
gebouwd en vervangen. Oorspronkelijk was de kerk gewijd aan Joris en Barbara van Nicomedië.
Het priesterkoor is het oudste gedeelte van de kerk en stamt uit 1517. Dit gedeelte
is hoger dan het schip en is in de 19e eeuw gepleisterd. Het koor heeft een 3/8e sluiting
en kent spitsboogvensters. In het koor zijn vier maniëristische grafzerken te vinden.
Het huidige schip is in 1844 gebouwd en verving een schip uit het eerste deel van
de 15e eeuw. Het schip met zadeldak heeft in de gevel steunberen met ertussen rondboogvensters.
Ten slotte staat aan de westzijde van de kerk een bakstenen toren uit 1746, opgebouwd
uit drie geledingen. Deze toren nam de plaats in van de toren die in 1723 was afgebrand.
De ontwerper van de toren is Gerrit Ravenschot. De toren heeft twee zandstenen entrees
en wordt bovenop bekroond met een torenhelm inclusief koepel.
In de kerk is een orgel aanwezig van Carl Friedrich August Naber uit 1847. De kerk
is in 1966 aangewezen als rijksmonument.
Omvang van het archief/de collectie
De omvang van het archief bedraagt 1,75 strekkende meter.
Openbaarheid
Stukken uit dit archief worden openbaar wanneer zij 50 jaar oud zijn.
Oorspronkelijke structuur/opbouw
De in deze archieftoegang beschreven stukken zijn een aanvulling op het reeds door
het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers beheerde archief van de hervormde gemeente
Terborg. Deze aanvulling bevond zich na de fusie tot 'Protestantse Gemeente' in het
kerkgebouw te Etten. Er was een globale ordening aangebracht in de vorm van ordners
met summiere opschriften.
Naam van inventarisator, organisatie(onderdeel) dat de bewerking/inventarisatie heeft
verricht, jaar en plaats van totstandkoming van de toegang
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers. Doetinchem, maart 2016, H.G. Nijman
