De archiefvormers
Het Algemeen, sedert 1950 Wilhelmina ziekenhuis te Doetinchem
Dr. J. Bardet, sedert 1892 gemeentelijk geneesheer in de gemeenten Stad - en Ambt
Doetinchem, was een stuwende kracht bij de oprichting van de 'Vereeniging voor Ziekenverpleging
te Doetinchem Stad', die in 1898 rechtspersoonlijkheid verwierf. Doelstelling van
deze vereniging was het inrichten van een huis te Doetinchem voor een verpleegster
ten behoeve van zieken, die niet thuis konden worden verzorgd. In een oude school
aan het Prinsenhof, nabij de huidige Missetstraat, was plaats voor een verpleegsterswoning,
met een hulpmiddelendepot en één ziekenkamer. De eerste verpleegster hield zich in
1899 vooral bezig met wijkverpleging. In 1905 bouwde de vereniging echter een echt
ziekenhuisje aan de Varsseveldseweg, waaraan twee verpleegsters verbonden waren. Dit
was het begin van het Algemeene ziekenhuis, waar Bardet als bestuurslid jarenlang
een vaste wekelijkse bezoeker was.
In november 1946 verzocht de vereniging voor Ziekenverpleging aan de landelijke organisatie
het Groene Kruis om de wijkverpleging over te nemen, hetgeen resulteerde in de oprichting
van de Groene Kruis-afdeling Doetinchem. De vereniging kreeg in 1950 onder invloed
van de Classis Zutphen van de Nederlands Hervormde kerk als geldschieter een kerkelijke
signatuur. De verenigingsnaam werd veranderd in 'Protestantse Ziekenverpleging Doetinchem'
en het ziekenhuis werd herdoopt tot 'Wilhelmina ziekenhuis'. Men betrok in 1965 een
nieuwe huisvesting op een terrein van de havezate Hagen aan de Kruisbergseweg te Doetinchem.
Het bestuur van het ziekenhuis werd in 1970 ondergebracht in de stichting Wilhelmina
ziekenhuis Doetinchem, die in het kader van de fusie met het St. Jozef ziekenhuis
haar taken en bevoegdheden, gebouwen en inventaris in 1976 overdroeg aan de stichting
Doetinchemse ziekenhuizen. Op het terrein van het Wilhelmina ziekenhuis aan de Kruisbergseweg
werd in 1987 een begin gemaakt met de bouw van het Slingeland ziekenhuis, dat in het
voorjaar van 1991 officieel werd geopend.
Het St. Jozef ziekenhuis te Doetinchem
Begin jaren "20 werd op initiatief van de Doetinchemse pastoor dr. G.A. IJsselmuiden
met hulp van Deense religieuze zusters een RK ziekenhuisje met wijkverpleging ingericht
in de villa 'Djoekoe Mentjek', gelegen aan het einde van de Varsseveldseweg. In september
1923 werd dit pand overgedragen aan de de zusters van de Congregatie van St. Jozef
te Amersfoort. Dit was het begin van het St. Jozef ziekenhuis. In 1951 werd een Bestuurscommissie
ingesteld, die namens de congregatie was belast met de sanering, reorganisatie en
uitbreiding van het ziekenhuis. De bestuurlijke taken en bevoegdheden werden opgedragen
aan de daartoe opgerichte stichting St. Jozef ziekenhuis Doetinchem, die de inventaris
van het ziekenhuis overnam van de congregatie. Het Algemeen bestuur van de stichting
bestond uit aanvankelijk uit vier religieuzen en drie leken-leden en een bisschoppelijk
commissaris. Aangezien de organisatorische en zakelijke problemen bleven voortduren,
trad dit eerste stichtingsbestuur reeds per 1 mei 1952 af. De Bestuurscommissie bleef
waarnemend tot een nieuw stichtingsbestuur was geformeerd. Nadat de zusters hun bestuurszetels
hadden opgegeven en het ziekenhuis overgedragen, kon men eindelijk een begin maken
met de sanering, reorganisatie en uitbreiding.
Het bestuur ofwel het 'College van Regenten' bepaalde het beleid. Het 'Directorium',
bestaande uit de directeur-geneesheer en de directeur-econoom, geassisteerd door een
adjunct-directrice, was belast met de algemene dagelijkse leiding van de dienst in
het ziekenhuis. De stichting kocht in 1959 ook het St. Antonia ziekenhuis in Terborg
aan, dat werd ingericht als verpleegtehuis voor chronisch zieken. In de periode 1955-1962
kende het St. Jozef ziekenhuis te Doetinchem jaarlijkse bouwaktiviteiten, waarvan
het zusterhuis 'de Slinge' het sluitstuk vormde. In 1970 werd door een verbouwing
de beddencapaciteit belangrijk uitgebreid, onder andere met een speciale kinderafdeling.
Het stichtingsbestuur droeg in het kader van de fusie met het Wilhelmina ziekenhuis
met ingang van 1976 haar taken en bevoegdheden, gebouwen en inventaris over aan de
stichting Doetinchemse ziekenhuizen. Op het terrein van het Wilhelmina ziekenhuis
aan de Kruisbergseweg werd in 1987 een begin gemaakt met de bouw van het Slingeland
ziekenhuis, dat najaar 1990 gereed kwam en voorjaar 1991 officieel geopend werd.
Het St. Antonia ziekenhuis te Terborg
Sedert 1958 viel ook de verpleging in het St. Antonia ziekenhuis te Terborg onder
de verantwoordelijkheid van de directie van het St. Jozef ziekenhuis. Nadat de stichting
St. Jozef ziekenhuis Doetinchem in april 1959 het St. Antonia ziekenhuis van de gelijknamige
stichting had aangekocht en de in Terborg werkzame religieuze zusters waren vertrokken,
werd dit ziekenhuis ingericht als verpleegtehuis voor chronisch zieken. De Terborgse
stichting behield de exploitatie van een kraamcentrum en Kruisgebouw.
In 1968 verhuisde het verpleegtehuis van de Walstraat naar nieuwbouw aan de Industrieweg
in Terborg. In het kader van de aanstaande fusie met het Wilhelmina ziekenhuis besloot
het bestuur van het St. Jozef ziekenhuis in februari 1975 om de bedrijfseconomische
en juridische banden met het St. Antonia verpleegtehuis te verbreken. Met ingang van
1 juli 1975 werd het verpleegtehuis ondergebracht in een nieuwe stichting St. Antonia
Verpleeghuis als een zelfstandige instelling, die zich richt op hulpbehoevende ouderen
en daartoe een verpleegtehuis exploiteert. Aan de Industrieweg is thans gevestigd
het 'Verpleeg- en revalidatiecentrum Antonia'.
De stichting 'Samenwerkende Ziekenhuizen Doetinchem'
Vanaf 1971 kwam een regelmatig overleg op gang over toekomstige samenwerking en fusie
van de beide Doetinchemse ziekenhuizen. In 1973 werd de stichting Bestuursraad Samenwerkende
Doetinchemse Ziekenhuizen ingesteld, dit was echter voornamelijk een gespreksplatform
voor de zelfstandig functionerende ziekenhuisbesturen. Daar kwam al snel verandering
in toen als vervolg de stichting 'Samenwerkende Doetinchemse Ziekenhuizen' werd opgericht.
Deze stichting kende een Gemeenschappelijk Bestuur met een neutrale externe voorzitter.
Onder de bezielende leiding van voorzitter Alfred Mozer kregen de ziekenhuisbestuurders
opdrachten mee naar huis om struikelblokken op te ruimen en compromissen te sluiten,
zoals over de verdeling van specialismen tussen de twee lokaties, en dergelijke. De
integratie van de onderdelen van beide ziekenhuizen werd met hulp van ondersteunende
commissies in goede banen geleid. De beide stichtingen 'St. Jozef ziekenhuis Doetinchem'
en 'Wilhelmina ziekenhuis Doetinchem', waarin de ziekenhuizen waren ondergebracht,
bleven tijdens dit proces vooralsnog in stand. Het doel was echter om uiteindelijk
samen op te gaan in een sociaal- en economisch gezonde en evenwichtige organisatie
in één ziekenhuis onder één bestuur.
De stichting 'Doetinchemse Ziekenhuizen'
Met ingang van 1 januari 1976 droegen de stichtingsbesturen van de beide ziekenhuizen
hun taken en bevoegdheden, gebouwen en inventaris over aan de nieuwe stichting Doetinchemse
Ziekenhuizen. Daartoe was in juli 1975 het St. Antonia Verpleegtehuis in Terborg reeds
van het St. Jozef ziekenhuis te Doetinchem afgesplitst en verzelfstandigd.
Voorlopig bleef het personeel werkzaam op de twee lokaties van de beide ziekenhuizen,
maar waren de specialismen over deze beide verdeeld. In 1987 legde de Doetinchemse
burgemeester op het terrein van het Wilhelmina ziekenhuis aan de Kruisbergseweg de
eerste steen voor de nieuwbouw van een gemeenschappelijke huisvesting. Het nieuwe
Slingeland ziekenhuis kwam in de herfst van 1990 gereed en werd in het voorjaar van
1991 officieel geopend.
De bestanden
Sint Jozef ziekenhuis
Tot 1952 fungeerde de vestiging van de Congregatie van de Zusters van St. Jozef te
Amersfoort als hoofdkantoor voor de ordezusters te Doetinchem. Daar werden de zakelijke
aangelegenheden van het ziekenhuis te Doetinchem en de persoonlijke aangelegenheden
van de gedetacheerde zusters behandeld en gearchiveerd. De Amersfoortse correspondentie
betreffende het Doetinchemse ziekenhuis beslaat de periode 1923-1951 en is in kopie
aanwezig, zie inv.nr. 549. Tijdens de bestuurlijke verwikkelingen rond de sanering,
reorganisatie en uitbreiding van het St. Jozef ziekenhuis fungeerde een externe Bestuurscommissie
als waarnemend bestuur tot in 1952 een nieuw stichtingsbestuur was geformeerd. De
notulen van deze commissie zijn incompleet. Het commissielid dr. Casparie te Sneek
heeft een deel van het dossier betreffende de Doetinchemse kwestie gedeponeerd in
het archief van de Vereniging van Katholieke Ziekenhuizen. Het andere deel werd vanwege
de gevoeligheden tijdelijk toevertrouwd aan commissielid notaris H.S. Tromp te Zutphen
(later te Groenlo) en is naderhand aan het ziekenhuisbestuur overgedragen. Vanaf oktober
1951 werd het St. Jozef ziekenhuis te Doetinchem bestuurd door een tijdelijk stichtingsbestuur,
vervolgens weer door de Bestuurscommissie, tot het aantreden van het College van Regenten
in 1952. Veel oudere bestanddelen van het archief dateren uit deze jaren.
De stichting St. Jozef ziekenhuis Doetinchem droeg haar taken en bevoegdheden, gebouwen
en inventaris met ingang van 1976 over aan de nieuwe stichting Doetinchemse Ziekenhuizen.
In de jaren "80 bevonden zich de archieven van het St. Jozef ziekenhuis op diverse
lokaties in het complex, hetgeen in een plaatsingslijst was vastgelegd. De streekarchivaris
van het Samenwerkingsverband Oost-Gelderland, als co-auteur van het gedenkboek 'Van
roeping tot beroep', nam met toestemming van het bestuur het oude archief onder zijn
hoede. Onder zijn beheer werd daarop een concept-inventaris vervaardigd.
De serie bestuursnotulen bevat in de periode 1952-1968 een groot aantal financiële
bijlagen. De toenmalige administrateur-econoom stelde behalve de jaarstukken ook maandelijkse
en halfjaarlijkse rapporten op, waarin veel exploitatiegegevens zijn verwerkt. Jaarverslagen
van de periode 1952-1971 ontbreken, financiële jaarstukken zijn wel aanwezig. In de
jaren 1960-1967 hield echter de voorzitter van het bestuur in januari een nieuwjaarsrede,
die een terugblik en prognose met veel feitelijke gegevens bevat en daardoor het karakter
van een jaarverslag heeft. Stukken gemerkt met een numerateur betreffen vergaderstukken
van het bestuur van het St. Jozef ziekenhuis, waarbij de eerste twee cijfers het jaar
aangeven, de overige het volgnummer.
Sint Antonia verpleegtehuis te Terborg
Dit verpleegtehuis, voorheen ziekenhuis, was eerder gevestigd aan de Walstraat in
Terborg. De verpleging aldaar kwam in 1958 onder de verantwoordelijkheid van het St.
Jozef ziekenhuis Doetinchem, dat gebouw en inventaris in april 1959 overnam. In het
kader van de aanstaande fusie van het St. Jozef ziekenhuis met het Wilhelmina ziekenhuis
te Doetinchem werd het St. Antonia verpleegtehuis in Terborg in 1975 verzelfstandigd
en ondergebracht in een afzonderlijke stichting met een eigen bestuur en directie.
Ten behoeve van de raadpleging zijn bijna alle stukken betreffende het St. Antonia
ziekenhuis Terborg, merendeels van de periode 1959-1975, bijeengeplaatst als een gedeponeerd
bestand van het St. Jozef ziekenhuis, aangezien zowel bestuur en beheer als taakuitvoering
onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het St. Jozef ziekenhuis als gemeenschappelijk
bestuur viel. Gegevens betreffende gemeenschappelijke onderwerpen zijn echter niet
altijd te scheiden: voor gegevens over patiëntenzorg of jaarrekeningen van het St.
Antonia verpleegtehuis Terborg in de periode 1959-1975 zie daarom ook onder St. Jozef
ziekenhuis Doetinchem bij Patiëntenzorg en bij Financiële administratie de jaarstukken
van de stichting St. Jozef ziekenhuis. Personeelsbladen waren in deze periode gemeenschappelijk,
zie onder St. Jozef ziekenhuis bij Documentatie.
Wilhelmina ziekenhuis, voorheen Algemeen ziekenhuis
Het bestuur van de vereniging voor Ziekenverpleging te Doetinchem, sinds 1950 vereniging
voor Protestantse ziekenverpleging Doetinchem geheten, fungeerde als Algemeen bestuur
van het ziekenhuis. De geneesheer-directeur regelde, waar nodig in overleg met het
Dagelijks bestuur, de aktuele ziekenhuisaangelegenheden. Van het archief is, waarschijnlijk
ten behoeve van de werkgroep Gedenkboek, een plaatsingslijst opgemaakt.
Het verenigings archief is niet omvangrijk. Waarschijnlijk zullen er bij bestuursleden
thuis wel stukken verloren gegaan bij het bombardement van de Doetinchemse binnenstad
in maart 1945. De stukken vermeld in de plaatsingslijst zijn echter ook niet alle
meer aanwezig. Tekeningen en andere stukken betreffende de bouw van het nieuwe Wilhelmina
ziekenhuis aan de Kruisbergseweg te Doetinchem in de jaren "60 zijn niet aangetroffen.
Mogelijk zijn deze gebruikt bij de integratie van bouwdelen van het Wilhelmina ziekenhuis
in de nieuwbouw van het Slingeland ziekenhuis en aldus in het archief van dit ziekenhuis
terecht gekomen. Enkele afgedwaalde stukken betreffende overleg en samenwerking met
het St. Jozef ziekenhuis zijn terechtgekomen in bestand SARA 1117.
Stichting 'Doetinchemse Ziekenhuizen', voorheen 'stichting 'Samenwerkende Doetinchemse
Ziekenhuizen'
De deelbestanden van het archief van de stichting Doetinchemse ziekenhuizen betreffen
de archieven van de rechtsvoorgangers van het bestuur van het huidige Slingeland ziekenhuis
aan de Kruisbergseweg te Doetinchem.
In de periode 1973-1975 waren de stichtingen St. Jozef ziekenhuis Doetinchem en Wilhelmina
ziekenhuis Doetinchem nog zelfstandig. Ze waren vertegenwoordigd in het Gemeenschappelijk
Bestuur van de stichting 'Samenwerkende Doetinchemse Ziekenhuizen', om bindende gemeenschappelijke
besluiten te nemen betreffende het wegruimen van struikelblokken en het sluiten van
compromissen. Stukken betreffende de stichting Samenwerkende Doetinchemse Ziekenhuizen
zie onder gedeponeerde bestanden.
De stichtingen van beide ziekenhuizen hielden op te bestaan nadat de besturen per
1 januari 1976 hun taken en bevoegdheden, gebouwen en inventaris hadden overgedragen
aan de nieuwe stichting Doetinchemse Ziekenhuizen. De bestuursstukken van de nieuwe
stichting Doetinchemse Ziekenhuizen zie het hoofdbestand.
Afgedwaalde stukken
Afgedwaalde stukken zijn aangetroffen in bestand SARA 1117 afkomstig van H.J.L. Ovink,
architect te Doetinchem. Deze stukken betreffen het Wilhelmina ziekenhuis en het integratietrajekt
van de samenwerkende Doetinchemse ziekenhuizen en werden door Ovink beheerd als bestuurslid
van het Wilhelmina ziekenhuis en tevens als secretaris van de fusiecommissie. De plaatsingslijst
zie onder Aanhangsel.
De bewerking
De volgorde van de dozen van het bestand en hun inhoud bleek bij aanvang van de inventarisatie
verstoord. Los aangetroffen stukken bleken te zijn gebruikt door de werkgroep, die
in de periode 1985-1989 was belast met de samenstelling van een gedenkboek.
Daarbij waren bescheiden van het St. Jozef ziekenhuis, het Wilhelmina ziekenhuis en
de werkgroep vermengd geraakt. Lopende de huidige inventarisatie werden enkele concepten
van inventarissen aangetroffen. De daarin gebruikte afzonderlijke nummering van deelbestanden
is niet gehandhaafd. Deze zijn geïntegreerd in het huidige hoofdbestand, dat een doorlopende
nummering heeft.
De stukken van het St. Jozef ziekenhuis werden blijkens opschriften op onderwerp opgeborgen
in mappen. Deze indeling in mappen was niet meer aanwezig en de inhoud bleek soms
samengevoegd en vermengd, waardoor de chronologische volgorde verloren ging. Waar
mogelijk is deze verstoring ongedaan gemaakt.
In het bouwtekeningenbestand bleken bladen van enkele series over meerdere dozen verspreid.
Bij de reconstructie daarvan is de oude orde soms slechts globaal aangegeven. Dit
betreft de oude inventarisnummers JZ-96 t/m 100 en JZ-162 t/m 165.
Voor de gedeponeerde bestanden van de beide ziekenhuizen is gekozen voor de bestandsnaam
'Besturen en direktie van'. Aangezien het gaat om voortgezet beleid en beheer, is
in de rubricering van een nader onderscheid tussen deze besturen afgezien, om dubbele
rubrieken en beschrijvingen te vermijden. In de beschreven inventarisnummers is dit
onderscheid waar mogelijk wel gehandhaafd.
Aanwezige chemische fotokopieën en stukken met plakbandreparaties zijn zoveel mogelijk
vervangen door moderne kopieën. Nietjes en paperclips, kunststof omslagen en spiraalruggen
zijn verwijderd. Dubbele exemplaren van bouwtekeningen, verslagen en jaarstukken zijn
vernietigd.
Het beginjaar 1899 van het bestand is ontleend aan het oudste jaarverslag van de Vereniging
voor Ziekenverpleging te Doetinchem. Het eindjaar 1990 is ontleend aan een memo in
het bestand van de werkgroep Gedenkboek en aan een nummer van het personeelsblad van
de stichting Doetinchemse Ziekenhuizen van dat jaar.
Bronnen
St. Jozef ziekenhuis - opening 1970 (ECAL, Doet 201).
100 Jaar ziekenhuis 1898-1998 (ECAL, Doet 213).
Dijk, J.J.C. van, B. van Leeuwen e.a. Van roeping tot beroep, ontwikkeling van de
Doetinchemse ziekenhuizen 1898-1990. Slingeland ziekenhuis, Doetinchem 1990 (ECAL,
Doet 69).
Brochure 'Slingeland ziekenhuis, open dag 25-26-27 oktober 1990' (ECAl, Maga 2547).
St. Antonia ziekenhuis Terborg zie: Blaricum, F.X.M. van. Zes eeuwen Terborg, geschiedenis
van de parochie van de H. Georgius te Terborg. [Terborg 1979] p. 72-79 (ECAL, Oude
81).
Wielenga, F. 'Mozser, Alfred (1905-1979)' in: Biografisch Woordenboek van Nederland
deel 4. Den Haag 1994.
RK ziekenhuis: bewoners zie ook Bevolkingsregister Doetinchem gezinskaarten 1910-1920,
kaarten J58-J61.
Wijkverpleging: zie ook SARA 0426 Kruisvereniging Doetinchem 1925-1976.
Doetinchemse artsen: zie ook SARA 0427 KNMG afdeling 'Oude IJssel' te Doetinchem (1933)
1945-1997.
Vereniging voor (Protestantse) Ziekenverpleging te Doetinchem
Zusters van de Congregatie van St. Jozef
Stichting St. Jozef Ziekenhuis
St. Antonia Verpleegtehuis
Bouwcommissie Wilhelmina Ziekenhuis
Commissie van Goede Diensten
Stichting Wilhelmina Ziekenhuis
Adviescommissie
Ondernemingsraad St. Jozef Ziekenhuis
Medisch-verpleegkundige commissie
Juridische - of statutencommissie
Financieel-economische commissie
Stichting (Bestuursraad) Samenwerkende Doetinchemse Ziekenhuizen
Personeelscommissie
Gemeenschappelijke Ondernemingsraad
Stichting Doetinchemse Ziekenhuizen
Werkgroep Gedenkboek