#guid
A93ABC33887E478583358EBE8D6D633B
Toegang
plaatsingslijst
Gemeente
Oude IJsselstreek
De archiefvormer(s)
De Armenkorf van Terborg en van het Gasthuis van Silvolde werden sinds de 15e eeuw
beheerd door de eigenaren van Huis Bergh en van Huis Wisch gezamenlijk. De betrokkenheid
van beide huizen vindt zijn oorsprong in de tweeherigheid van het huis Wisch die in
de tweede helft van de 14e eeuw tot stand kwam. In 1486 verwierf Huis Bergh in de
persoon van graaf Oswald de helft van de hoogheid Wisch en trad daarmee, in verband
met de tweeherigheid, voor de helft in de bestaande rechten, waaronder ook het toezicht
over de Armenkorf van Terborg en het gasthuis van Silvolde
De Armenkorf van Terborg werd in 1390 gesticht door Agnes, vrouwe van Wisch, Robert
van Wisch, kannunnik ten Dom te Utrecht en de andere voogden van de onmondige Henrick,
heer van Wisch en Diderick heer van Wisch. Volgens de stichtingsbrief gebeurde dat
"tot der eren gades ende omme tho vervullen die wercken der ontfarmhertichheiden"
"unde uitzonderlinghe tho vervullene dat vierde werck van ontfarmherticheiden wilch
is kledet die nakeden". Het fonds dat gesticht werd bestond uit goederen en jaarlijkse
renten. Blijkens de stichtingsbrief is het fonds opgericht om ten eeuwigen dage te
blijven bestaan, de administratie zou worden gevoerd door de beide "kircheren" (kerkheren)
van Etten en Terborg waar de schenkers de collatie van de pastorieën bezaten. De kerkheren
waren gehouden om de revenuen aan te wenden voor de armen `in den kirspelen van Etten
unde van der Borch'. Verder werden zielmissen ingesteld voor de begunstigers van de
armenkorf. De administrateurs dienden ieder jaar aan de stichters of hun nakomelingen
verantwoording af te leggen over hun beheer. De naam Armenkorf werd in 1390 nog niet
gebruikt. Er is in 1395 [NOTE Archief Huis Bergh, bestand 0207 inv.nr.2] sprake van
"die ghemeyne almissen ther Borch". Ook uit 1454 is nog een vrijwel identieke benaming
overgeleverd [NOTE Archief Huis Bergh, bestand 0207 inv.nr.10]
In 1486 werd één helft van de hoogheid Wisch verworven door Oswald van den Bergh (die
in datzelfde jaar door keizer Frederik III tot rijksgraaf werd verheven). Daarmee
werd ook de band van het Huis Bergh met de Armenkorf een feit. In regelmatige vererving
kwam het Berghse aandeel in het beheer over de Armenkorf bij Wilhelm, vorst van Hohenzollern
(Sigmaringen), die in 1912 al zijn rechten en bezittingen in de Nederlanden overdroeg
aan J.H. van Heek. Deze laatste bracht al zijn Berghse bezittingen in 1946 onder in
de Stichting tot instandhouding der goederen en rechten van het Huis Bergh. De andere
helft van Wisch en daarmee het medetoezicht over de Armenkorf, kwam na het uitsterven
van de heren van Wisch aan het geslacht Van Limburg-Stirum, daarna aan Nassau-Siegen,
Kurland en Brandenburg. In 1756 verkocht Carel, prins van Pruisen, al zijn rechten
en bezittingen aan mr. Adriaan Steengracht, deze in 1772 aan J.H.S. van Nagell. In
1849 werd Wisch verkocht aan Douairière Van Schuylenburch, via wier achterkleindochter,
het medebeheer in 1983 overging op een afgevaardigde van de familie Vegelin van Claerbergen.
De doelstellingen van het fonds zijn sedert de invoering van de Algemene Bijstandswet
in 1963 uitgebreid. Sindsdien werd behalve aan behoeftige personen (ook buiten Etten
en Terborg), nog meer dan voorheen steun verleend aan instellingen op kerkelijk en
cultureel gebied. Daarnaast werd bij het beheer van de bezittingen de bescherming
van natuur en landschap nagestreefd.
Op 21 december 1995 werd de Armenkorf van Terborg met het Gasthuis van Silvolde verenigd
in één stichting geheten: Stichting de verenigde stichtingen 'De Armenkorf' te Terborg
en 'Het Gasthuis te Silvolde'. De verkorte naam luidt sindsdien: Stichting de Armenkorf.
Dit gebeurde om praktische redenen. De doelstellingen van beide instellingen waren
vrijwel identiek terwijl de besturen en de administratie bij dezelfde instanties
berustten. Voorts waren ook financiële voordelen verbonden aan een fusie. De aloude
vertegenwoordiging van de huizen Bergh en Wisch in het bestuur bleef, evenals ook
de manier van werken, gehandhaafd.
Het (de) archie(f)(ven)
Het in deze archieftoegang beschreven archief werd in 1960 door de streekarchivaris
van Aalten, Dinxperlo en Wisch aangetroffen bij een particulier in Terborg.
De omvang van het onderhavige archief bedraagt 1,25 strekkende meter.
Zie ook: Toegang 0207 - Armenkorf van Terborg en het gasthuis van Silvolde, 1390-1993.
Huis Bergh te 's-Heerenberg.
Zie ook: Toegang 1053 - Gemeentebestuur Wisch, 1922-2004, inv. nr. 666. Erfgoedcentrum
Achterhoek en Liemers.
Zie ook: Toegang 0443 - Heerlijkheid Wisch, 1315-1852. Gelders Archief Arnhem.
Zie ook: Toegang 0539 - Plaatselijk bestuur Wisch, 1419-1817 inv. nrs. 1201 -1291.
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers.
Subjects:
Welzijn en Sociale zorg