#guid
0F2172571AD14564AFEB6C751AF87623
Toegang
Inventaris
Gemeente
Aalten
Naam van de archief/collectievormer en diens plaats in groter organisatorisch verband,
eventuele naamswijzigingen
De Sociëteit 'de Harmonie' te Aalten werd opgericht in 1840 als vereniging voor gezelligheid
in besloten kring ten behoeve van de plaatselijke notabelen, een groep welgestelde
burgers. Haar naam stond symbool voor die 'gezelligheid'. In 1872 besloot deze groep
om een afzonderlijke vereniging op te richten met als doelstelling om een gebouw te
stichten voor allerlei cultureel-maatschappelijke aktiviteiten. Dit was de 'Vereeniging
tot Bevordering van Gezellig Verkeer te Aalten'. De bouwkosten moesten worden gefinancierd
met inleggelden van de leden, die één of meer aandelen à 100 gulden konden nemen.
Aangezien zowel de sociëteitsvereniging 'De Harmonie' als het gebouw van de nieuwe
vereniging werden aangeduid als 'de sociëteit' [de 'soos'] werd die benaming voor
de Aaltenaren het synoniem voor de nieuwe vereniging. De buitenstaander zag het verschil
niet meer, getuige de aanhef in brieven en nota's voor de vereniging tot Bevordering
van Gezellig verkeer, die daar uiteindelijk ook zelf aan bijdroeg door in haar briefhoofd
beide namen te voeren.
Ontstaan/oprichting en beëindiging/opheffing van de archiefvormer
De sociëteit 'de Harmonie' te Aalten werd opgericht in 1840. In 1872 besloot men daarnaast
een afzonderlijke vereniging op te richten met als doelstelling de stichting van een
gebouw voor allerlei sociaal-culturele aktiviteiten. Dit leidde in 1873 tot de bouw
van het sociëteitsgebouw op het terrein 'het Blik', later gelegen op de hoek van de
Hof- en de Heerenstraat te Aalten.
Omstreeks 1980 werd het Aaltense 'Feestgebouw' afgebroken. Hiervoor in de plaats kwam
het zalencentrum De Pol, dat vooral aktiviteiten als bruiloften en feestavonden overnam,
waardoor de sociëteit veel inkomsten kwijt raakte. In 1987 werd besloten om gebouw
en terrein te verkopen.
Het sociëteitsgebouw en de kegelbanen zijn verdwenen. Thans staat hier een appartementengebouw
met kantoren.
Taken of bemoeienissen van de archiefvormer en de wijzigingen daarin
Van de Sociëteit De Harmonie kon men alleen lid worden na keuring door een zogenaamde
ballotagecommissie. Lid van de vereniging tot Bevordering van Gezellig verkeer kon
men worden, door aandelen in de vereniging te nemen en aldus bij te dragen in de kosten
van grondaankoop, bouw en inrichting van het verenigingsgebouw met tuin. De sociëteit
huurde slechts enkele ruimten in het verenigingsgebouw voor drie dagen per week tegen
afdracht van de contributie van de leden. Leden van de sociëteit konden door aankoop
van een aandeel in het gebouw ook persoonlijk lid van de vereniging zijn.
De vereniging moest voor de exploitatie van haar gebouw op andere dan sociëteitsdagen
zelf inkomsten verwerven door het bieden van faciliteiten en organiseren van aktiviteiten.
Behalve gezelschapsruimten voor kaartspelen en biljart kwamen er ook kegelbanen. Leden
van kegelclubs dienden voor het gebruik van de kegelbanen echter ook verenigingslid
te zijn, voor meerdere personen uit één huishouden gold dan een gezinslidmaatschap.
Toneel-, muziek- en schietverenigingen konden zaalruimte huren voor repetities en
uitvoeringen. Particulieren konden er hun feesten houden. De vereniging exploiteerde
een café-restaurant en een slijterij en organiseerde ook zelf aktiviteiten zoals bioscoopavonden
en puzzelritten. In de 19e eeuw werd de restauratie meestal verpacht, later nam men
een kastelein en beheerder in dienst. Voor de bediening en het onderhoud huurde men
los personeel in. Het verenigingsgebouw was overigens niet de enige voorziening op
dit gebied. Aalten kende naast café-restaurants nog een andere sociëteit, een feestgebouw
en een aantal verenigingsgebouwen waar soortgelijke aktiviteiten plaatshadden.
Omvang van het archief/de collectie
De omvang bedraagt 1,75 meter.
Oorspronkelijke structuur/opbouw
Het bestand werd omstreeks 1994 door schenking verworven. De oorspronkelijke structuur
van het verenigingsarchief was niet meer herkenbaar. De inhoud van de dozen was tamelijk
willekeurig en chaotisch van samenstelling. De aanwezige correspondentie bestaat grotendeels
uit los aangetroffen stukken. De losbladige notulenserie is niet compleet en is aangevuld
met elders aangetroffen concepten en kladexemplaren.
De financiële administratie van de laatste jaren werd niet overgedragen. De fotocollectie
is eveneens niet overgedragen en werd geschonken aan het Aaltense museum.
Verantwoording van de inventarisatie
Het bestand is grotendeels afkomstig van de vereniging tot Bevordering van Gezellig
verkeer als eigenaresse en exploitante van het sociëteitsgebouw en terrein. Oprichtster
van de vereniging was weliswaar de Sociëteitsvereniging 'De Harmonie', maar deze trad
daarna voornamelijk op als mede-huurder van delen van het gebouw. Wel hadden ook sociëteitsleden
zitting in het verenigingsbestuur. Gezien de aard van de aktiviteiten is gekozen voor
een indeling naar organisatie en taken.
Aanwezige archiefbescheiden van sociëteit De Harmonie zijn beschouwd als gedeponeerd
archief. Aangetroffen archiefbescheiden van kegelclubs als medegebruikers van het
complex zijn eveneens beschouwd als gedeponeerd archief.
Het beginjaar 1840 is afkomstig van de oudste notulen van sociëteit De Harmonie, het
eindjaar 1987 is ontleend aan de stukken betreffende de voorbereiding van de bedrijfsbeëindiging
en verkoop van het verenigingsgebouw. De omvang bedraagt 1 ,75 meter.
Toegepaste selectie
Uit dit bestand zijn dubbele bescheiden en waar mogelijk concept- en klad-exemplaren,
schadellijke verpakkingsmaterialen, kunststof en metalen hechtmiddelen verwijderd.
Literatuur- en andere bronnen
Smilda, E.M. Aalten in oude ansichten deel 2. [Zaltbommel 1976] p. 64.
Smilda, E.M. en G.J. Timmer. Aalten zoals het was, zoals het is, deel 2. [Aalten 1993]
p. 77.
Archief Familie Slicher van Bath te Aalten (SARA 0234) inv.nr. 14.
Naam van inventarisator, organisatie(onderdeel) dat de bewerking/inventarisatie heeft
verricht, jaar en plaats van totstandkoming van de toegang
P. Meerdink, Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Doetinchem 2016.
Subjects:
Welzijn en Sociale zorg
Sociëteit De Harmonie
Vereniging tot Bevordering van gezellig verkeer