Overzicht collectie
Scope and content
Inhoud
Correspondentie 1914-1924; persoonlijke stukken: schoolrapporten 1903-1907, getuigschriften
1917-1925; herdenkingsartikelen 1929; aantekeningen, ingezonden stukken, artikelen
en gedichten onder meer voor De Bezem 1924-1928; tentoonstellingenscatalogi 1920-1960.
Record creators history
Biografie
Geboren in Utrecht 11 augustus 1890, overleden in Amsterdam 1 januari 1929; beeldend
kunstenaar, schrijver en politiek activist; mede-oprichter van de Rapaillepartij;
keek bewonderend naar het opkomende Italiaanse fascisme van Mussolini; werkte later
mee aan De Bezem, fascistisch blad voor Nederland. Zie ook de biografische schets
van Wichman door Ivo Schöffer op de website van huygens .
Erich Wichman werd als tweede kind, na zijn vijf jaar oudere zuster Clara op 11 augustus
1890 geboren in een intellectueel en artistiek milieu in Utrecht. Beide ouders waren
van Duitse afkomst. In zijn jeugd was Erich een moeilijk kind. Hij werd zowel in Utrecht
als in Hilversum van school verwijderd. Daarop werd hij van 1903 tot 1907 op kostschool
in Duitsland gestuurd. Uit de rapporten van de kostschool bleek hij ook daar een moeilijke
leerling te zijn, die alleen aandacht had voor wat hem interesseerde. Terug in Nederland
liet hij zich in 1909 als toehoorder inschrijven aan de Universiteit van Utrecht ,
aanvankelijk in de vakken scheikunde en biologie, vanaf 1911 in het vak kunstgeschiedenis.
Belangrijker dan de studie was het studentenleven, waarbij hij zich onderscheidde
als publicist in het blad Vox Studiosum en als beginnend kunstenaar. Zowel in zijn
publicaties als in zijn werk was hij een fel en ongenuanceerd pleitbezorger voor de
moderne kunststromingen. Als "cum laude gesjeesd student" verliet hij in 1914 de universiteit
en met een scherp schotschrift tegen de stad Utrecht vertrok hij het jaar daarop naar
Amsterdam . In Amsterdam was hij betrokken bij alle mogelijke vernieuwende groepen
kunstenaars. In 1916 trouwde hij met Leni Kampfraath met wie hij al snel een kind
kreeg. Het gezin leefde in grote armoede, want Erich had zelden enige vorm van betaald
werk. Hooguit als adviseur, zoals bij de zilverfabriek van Carel Begeer in Utrecht
en door sporadisch enig werk te verkopen, hield hij zich in leven. In deze periode
ontwikkelde hij een haat tegen de zelfgenoegzame burgerij, maar ook de democratie
kon van zijn kant op weinig bijval rekenen. Landelijke bekendheid kreeg hij met de
Rapaillepartij die in 1921 deelnam aan de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen. Samen
met zijn vrienden Anthon Bakels , Jan Havermans en Henk Eikeboom ontwierp hij het
schertsprogramma met de bekende actiepunten als jenever voor vijf cent en vrij vissen
in het Vondelpark. Het succes was zo groot dat de beide kandidaten, de bekende Amsterdamse
straatfiguur Had-je-me-maar ( Nelis de Gelder ) en de anarchistische bootwerker Bertus
Zuurbier in de Amsterdamse raad werden gekozen. Ook in de jaren twintig liepen zijn
pogingen ergens een aanstelling te krijgen op niets uit, terwijl zijn gezin zich verder
uitbreidde. Uit nood ging hij zijn geluk elders beproeven. Na Parijs , Wenen en Berlijn
kwam Wichman in 1923 in Italië aan, waar hij een jaar bij het Nederlands Consulaat
in Milaan een baantje als vertaler had, het enige min of meer geregelde werk dat hij
in zijn leven heeft gehad. In Italië raakte hij zeer onder de indruk van het fascisme
en van de persoon Mussolini . Terug in Nederland maakte hij contact met geestverwanten.
In 1925 trok hij opnieuw naar Parijs, waar hij een bijdrage kon leveren aan het Nederlandse
paviljoen van de Exposition Inernationale des Arts Décoratifs. Na afloop van de tentoonstelling
leefde hij als een clochard en werd door een vriendin totaal verzwakt en berooid in
1926 naar Nederland teruggehaald, waarna hij maanden verpleegd moest worden in het
Wilhelminagasthuis . De laatste jaren van zijn leven stonden in het teken van een
toenemende betrokkenheid bij de vroege fascistische bewegingen in Nederland. In december
1927 verscheen het eerste nummer van De Bezem. Fascistisch Weekblad voor Nederland
, een initiatief van Hugo Sinclair . Wichman raakte snel betrokken bij het blad en
gedurende het hele jaar 1928 zou hij een van de belangrijkste publicisten van het
blad worden. Bij een lezing in Utrecht voor studenten door Sinclair en Wichman in
november 1928 bleek het publiek te zijn vertrokken naar Breukelen om daar een dreigende
dijkdoorbraak te keren. De sprekers trokken er achteraan en werkten een stormnacht
met de studenten om verdere overstromingen tegen te houden. Erich Wichman hield er
een longontsteking aan over, waaraan hij op nieuwjaarsdag 1929 overleed. Zijn begrafenis
werd een fascistische manifestatie.
Processing information
Bewerking
Inventaris gemaakt door Bernard Mantel in 2001.
System of arrangement
Ordening
Een grote hoeveelheid foto's en documentatie over de kunstwerken van Erich Wichman
is van het archief afscheiden en overgebracht naar de afdeling Beeld en Geluid van
het IISG.
Conditions governing access
Conditions governing reproduction
Beperkingen aan gebruik
Ter bescherming van de originele documenten (behalve inv. nr. 21) worden alleen scans
beschikbaar gesteld.
Existence and location of copies
Andere fysieke vorm
Gehele archief (behalve inv.nr. 21) gedigitaliseerd vanaf de microfilm in 2011
1 veiligheidsmicrofilm (Metamorfoze, 2001)
Preferred citation
Aanbevolen citeerwijze
Archief Erich Wichman, inventory number..., International Institute of Social History,
Amsterdam
Extent
0.25 m. meter
Keywords
Onderwerpen
Subjects:
Fascism and Nazism/ Fascist and Nazist movements and parties/Anti-fascist movements
Culture, media and arts
Geographic names:
Netherlands
Personal names:Begeer, C.J. Meijer-Wichmann, Clara Staal, J.F.
Genre of the material:
Archival material
Titles of related works:
De Bezem, fascistisch blad voor Nederland
Titles of related works:
De Bezem
Language of the material
Dutch
Record creator
Content provider
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
( Cruquiusweg 31 , 1019 AT Amsterdam , Nederland )