Inhoud
Voornamelijk stukken uit de jaren 1920-1938, met uitzondering van de notulen, die
ook over de voorgaande jaren aanwezig zijn.
Statuten, huishoudelijke reglementen; notulen 1900-1937 (onvolledig, zie ook PAS-Amsterdam
p. 137-138); notulen reorganisatievergaderingen 1903-1904, jaarverslagen, correspondentie,
financiële stukken; correspondentie met en andere stukken betreffende aangesloten
bonden, plaatselijke arbeidssecretariaten, politieke partijen, overige vakorganisaties,
etc.; stukken betreffende kinder- en jeugdwerk (onder andere RJB, LJG, SJV, Vacantie-Kinderfonds),
vrouwenorganisaties (RSVB, NAS Vrouwenbond), volksontwikkeling (onder andere Vereeniging
voor Volksontwikkeling), de organen De Arbeid, Het Volksdagblad (notulen en correspondentie),
NAS-Bulletin, Klassenstrijd, De Nieuwe Weg, propaganda (onder andere Revolutionaire
Omroep Vereeniging voor Arbeiders), meivieringen, de NV IJmuider Proviand Centrale,
Inkoopbureau, protestbewegingen tegen oorlog, fascisme en reactie, toestanden in Nederlands-Indië,
executies van Sacco en Vanzetti, Torgler en Van der Lubbe, steunverlening onder andere
aan stakers, Proletarisch Steunfonds, Comité Rood Spanje, ISF, contacten CNT/FAI,
werkloosheid, werkverschaffing, steun werklozen, werklozenorganisaties, sociale wetgeving.
Geschiedenis
Nationaal Arbeids-Secretariaat in Nederland (NAS). Opgericht in 1893 als gevolg van
de aanbeveling van het internationaal socialistisch congres te Brussel in 1891 dat
in ieder land een arbeidssecretariaat zou moeten worden opgericht; oorspronkelijk
waren ook SDB en SDAP lid, enkele jaren later alleen vakorganisaties; in 1940 werd
het NAS opgeheven.
Bewerking
Inventaris door H. Jochemse in 1977.
Gecorrigeerd en aangevuld door Ed Kool in 2015.
Ordening
Het archief is gehavend en in grote wanorde teruggekomen na omzwervingen tengevolge
van de Tweede Wereldoorlog. Het raakte in het bijzonder vermengd met het archief van
het PAS. Tijdens de inventarisatie zijn de archieven zo veel mogelijk gescheiden en
is de oude ordening hersteld. Aangezien bestuurders echter soms voor beide organisaties
werkten, is er ook tijdens de vorming al vermenging opgetreden. Waar nodig zijn daarom
verwijzingen opgenomen. Behalve de notulen dateren de meeste stukken uit de periode
1920-1938. Als voorbereiding op de digitalisering in het kader van het Metamorfoze-programma
is het archief in 2015 opnieuw verpakt en is de inventaris op enkele punten gecorrigeerd.
Verder zijn toen (gedrukte) jaarverslagen en congresstukken toegevoegd, evenals een
kleine aanvulling (zie inv. nos. 472-512).
Beperkingen aan gebruik
Ter bescherming van de originele documenten worden alleen scans beschikbaar gesteld.
Andere fysieke
vorm
Het archief is gedigitaliseerd in 2016 (Metamorfoze).
Aanbevolen citeerwijze
Archief NAS, inventory number ..., International Institute of Social History, Amsterdam
6.35 m. meter
Geschiedenis
In augustus 1891 nam het internationaal socialistisch congres te Brussel het volgende
besluit: "het congres beveelt, overal waar de mogelijkheid is, in elk land de oprichting
van een Nationaal Arbeids Sekretariaat aan, opdat, zoodra er, van welke zijde dan
ook, een conflict mocht ontstaan tusschen kapitaal en arbeid, de arbeiders der verschillende
nationaliteiten ermede op de hoogte kunnen worden gebracht, en in staat zouden zijn,
hunne maatregel[s] te nemen".
De Sociaal-Democratische Bond (SDB) die aan dit congres deelnam, voerde dit besluit
niet uit. Wel werd er een arbeidssecretaris benoemd. Christiaan Cornelissen , die
deze functie kreeg, constateerde op het congres van de SDB in 1892, dat er na een
jaar werken nog geen band was gevormd tussen de vakverenigingen. Op uitnodiging van
de SDB kwamen op 9 juli 1893 te Amsterdam afgevaardigden van zeven bonden bij elkaar
om te beraadslagen over de oprichting van een secretariaat in de zin van het besluit
van het Brusselse congres in 1891. De afgevaardigden wilden een zo groot mogelijke
aaneensluiting van arbeiders. Op de tweede vergadering op 27 augustus kwamen er vertegenwoordigers
van negen organisaties bijeen. Hoewel het Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond
, de R.K. Volksbond en Patrimonium waren uitgenodigd, lieten zij verstek gaan. Op
deze vergadering werd het reglement van het Nationaal Arbeids Sekretariaat (NAS) vastgesteld
met als voornaamste doeleinden: het bij elkaar brengen van arbeidsorganisaties "zoodat
wanneer noodig mocht zijn, bij voorbeeld bij werkloosheid, in tijden van werkstaking,
bij de belangen der geheele arbeidersklasse raakt, enz., een gemeenschappelijk optreden
van alle arbeidersorganisaties in Nederland vergemakkelijkt wordt".
Een groot aantal bonden en verenigingen sloten zich daarna bij het NAS aan of werden
door het NAS opgericht; ook de SDB en de SDAP - uit 1894 - sloten zich aan. Omdat
de beide laatstgenoemde organisaties niet in de eigenlijke zin van het woord vakorganisaties
waren en dit onderlinge twisten in de hand werkte, werd de SDAP geroyeerd, terwijl
de opvolger van de SDB, de Socialistenbond zelf uit het NAS trad.
Het NAS zou uiteindelijk een kleine organisatie blijven, vergeleken bij het in 1906
opgerichte Nederlandsch Verbond van Vakvereenigingen . Kort na de Duitse inval in
Nederland - 1940 - werd het NAS onder het beheer van de NSB-er Rost van Tonningen
gesteld. Vervolgens konden de leden lid worden van het gelijkgeschakelde NVV dat eveneens
onder beheer was gesteld toen het NAS september 1940 werd geliquideerd. Het is onwaarschijnlijk
dat veel NAS-leden overgingen naar het NVV. Na 1945 werd het NAS niet heropgericht.
Organisatie
Tot ca. 1906
Het NAS was volgens het reglement van 1893 samengesteld uit vertegenwoordigers van
landelijke vakbonden, plaatselijke vakverenigingen en algemene arbeidersorganisaties.
Algemene arbeidersorganisaties, daartoe behoorden de SDB en wat later de Socialistenbond
en de SDAP, mochten na 1897 niet meer aangesloten zijn. Sinds 1898 konden ook plaatselijke
afdelingen van bonden waarvan het hoofdbestuur niet bij het NAS was aangesloten, zich
bij het NAS aansluiten.
gedelegeerdenvergaderingen en bestuur
Doorgaans vergaderden de vertegenwoordigers of gedelegeerden maandelijks, waarbij
iedere organisatie één stem had. De gedelegeerden bepaalden voornamelijk het beleid.
De besluiten van de gedelegeerdenvergaderingen moesten uitgevoerd worden door het
bestuur. Het bestuur, dat gekozen werd door en uit de gedelegeerden, bestond aanvankelijk
uit een voorzitter, ondervoorzitter, eerste secretaris, tweede secretaris en een penningmeester.
In de loop der tijd werd de samenstelling vaak veranderd. Sinds 1898 koos de jaarvergadering
de bestuursleden.
algemene vergaderingen
In ingrijpende gevallen, bij voorbeeld bij het vaststellen van een reglement, werden
algemene vergaderingen voor besturen van aangesloten organisaties uitgeschreven. Oorspronkelijk
had elke organisatie één stem, maar na 1897 bracht elke organisatie per 200 leden
één stem uit met een maximum van zes stemmen.
jaarvergaderingen
Elke aangesloten organisatie was vertegenwoordigd op de jaarvergadering. De wijze
van stemmen was identiek aan die van de algemene vergaderingen. Na de wijziging van
de manier van stemmen van 1897 werd deze in 1900 nogmaals veranderd. Slechts plaatselijke
vakorganisaties mochten voortaan een beslissende stem uitbrengen.
Na 1906
Na de malaise in het NAS kwam in 1908 een reorganisatiecongres bijeen. Harm Kolthek
werd de nieuwe sekretaris. Dit congres nam een nieuw reglement aan. De samenstelling
van het NAS bleef als van ouds. Wel werden er steeds meer landelijke federaties en
landelijke federatieve bonden van vakverenigingen gevormd die zich bij het NAS aansloten.
bestuur
Na ca. 1906 verdwenen de gedelegeerdenvergaderingen. Het Bestuur werd het uitvoerend
orgaan van de besluiten van de algemene vergaderingen en de Algemeene Raad. Het Bestuur
bestond uit gesalarieerde en ongesalarieerde leden. De eersten werden sinds 1908 gekozen
door alle aangesloten arbeiders; de laatsten door en uit de aangesloten arbeiders
in Amsterdam. Na 1916 werden de ongesalarieerden door en uit de organisaties aangewezen.
Elke landelijke organisatie wees één ongesalarieerde aan, terwijl de plaatselijke
vakorganisaties te samen maximaal drie ongesalarieerden aanwezen. Het verschil tussen
Bestuur en Dagelijks Bestuur dateerde van 1916. Het spreekt vanzelf dat gesalarieerden
altijd deel uit maakten van het Dagelijks Bestuur.
algemene vergaderingen cq. congressen
Na 1906 kwamen de algemene vergaderingen en de jaarvergaderingen in hun oude vorm
niet meer voor. In plaats daar van werden elke twee jaar algemene vergaderingen cq.
Congressen uitgeschreven. De congressen waren bestemd voor besturen van landelijke
vakbonden en federaties, plaatselijke vakverenigingen, plaatselijke afdelingen van
bonden die buiten het NAS stonden en Plaatselijke Arbeids Secretariaten. Er werd per
organisatie op een algemene vergadering één stem uitgebracht. Dat veranderde in 1918
toen alleen plaatselijke vakorganisaties per veelvoud van 200 leden één stem mochten
uitbrengen. De Plaatselijke Arbeids Sekretariaten en hoofdbesturen konden slechts
adviezen geven. Het congres was het belangrijkste orgaan van het NAS.
De Plaatselijke Arbeids Sekretariaten (PAS-sen)
PAS-sen waren oorspronkelijk comité's die ingeval er in plaatsen werkstakingen en
uitsluitingen ontstonden, deze moesten coördineren. De PAS-sen zijn formeel nooit
bij het NAS aangesloten geweest. Zij waren de overkoepelende organisaties van plaatselijke
vakorganisaties die bij het NAS waren aangesloten.
Het bestuur kon met de besturen van de bovengenoemde organisaties vergaderingen beleggen
ter bespreking van de algemene toestand. In het begin was het bestuur verplicht deze
adviserende vergaderingen elk jaar uit te schrijven.
De Algemeene Raad mocht op verzoek van het bestuur meebeslissen in aangelegenheden
die niet door een congresbesluit of door het reglement waren geregeld. De raad heeft
weinig betekenis gehad.
Archief
Het archief is gehavend en in grote wanorde teruggekomen na omzwervingen tengevolge
van de Tweede Wereldoorlog. Het raakte in het bijzonder vermengd met het archief van
het PAS. Tijdens de inventarisatie zijn de archieven zo veel mogelijk gescheiden en
is de oude ordening hersteld. Aangezien bestuurders echter soms voor beide organisaties
werkten, is er ook tijdens de vorming al vermenging opgetreden. Waar nodig zijn daarom
verwijzingen opgenomen. Behalve de notulen dateren de meeste stukken uit de periode
1920 - 1938. De omvang van het archief bedraagt ca. 6 m.
H. Jochemse, 1977
Onderwerpen
Subjects:
Syndicalism/Trade unions
Anarchist movements
Workers movements/Workers councils/Workers International organizations
Working conditions
Communist movements and parties
Geographic names:
Netherlands
Personal names:Sneevliet, Henk Kolthek, Harm
Corporate names: Sociaal-Democratische Bond (SDB) SDAP
Genre of the material:
Archival material
Personal names: Christiaan Cornelissen
Corporate names: Sociaal-Democratische Bond (SDB) Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond R.K. Volksbond Patrimonium Nationaal Arbeids Sekretariaat (NAS)
Corporate names: SDAP
Corporate names: Nederlandsch Verbond van Vakvereenigingen
Corporate names: Socialistenbond
Personal names: Harm Kolthek
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
( Cruquiusweg 31 , 1019 AT Amsterdam , Nederland )