Overzicht collectie
Scope and content
Inhoud
Het archief bevat stukken uit de jaren 1925-1995 van en betreffende organisaties
en commissies waarin Maas functies vervulde:.
Nederlandsche Bond van Abstinent Studeerenden (NBAS): notulen, correspondentie, financiële
stukken 1935-1940; uitgeschreven speeches van Maas vanaf 1930; stukken van afdelingen
(notulen, kasboeken) van de afdelingen Dordrecht, Leeuwarden en Zwolle vanaf ca 1925;
Stichting NBAS-Bondshuis: verslagen bestuursvergaderingen, jaarverslagen, correspondentie,
overnachtingsregisters, bouwtekeningen, etc. vanaf 1928; stukken betreffende de Vereniging
van Vrienden van het NBAS-Bondshuis;
Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken vanaf 1936,
onder andere stukken over de NV in oorlogstijd waaronder door leden geschreven herinneringen
voor Nuchter Bekeken;
Nationale Commissie tegen het Alcoholisme (NCA): bestuursstukken, stukken betreffende
commissie Drankwet, Onderwijscommissie, internationale congressen, financiële stukken,
etc.;
Federatie van Instellingen voor Alcohol en Drugs (FZA): stukken bestuursvergaderingen
1953-1958, 1960-1965, 1973-1975;
Stichting voor Wetenschappelijk Onderzoek van Alcohol en Drugs (SWOAD), 1961-1990;
Algemene Nederlandse Drankbestrijders Organisatie (ANDO): fusievoorbereiding 1960-1962,
stukken hoofdbestuur, werkgroep Broederschap;
International Organisation of Good Templars (IOGT), 1970-1994: onder andere stukken
betreffende vergaderingen Administrative Committee en Executive, congresstukken International
Assembly en internationale congressen;
Verder stukken betreffende de Stichting Alcoholvrije Bedrijven (SAB), Consultatiebureau
voor Alcoholisme in Den Haag, Drukkerij Laverman NV Drachten, redactie Tijdschrift
voor Alcohol, Drugs en andere Psychotrope Stoffen 1973-1988, Geheelonthouders Verzekeringsmaatschappij
Amethyst, Verzekeringsmaatschappij Ansvar NV, internationale EEG alcoholcommissie
(ICAA European Community Committee), Stichting Anti-Alcohol Voorlichting, Begeleidingscommissie
Alcoholvoorlichting; stukken betreffende de drankwetgeving en overheidsbeleid ten
aanzien van alcohol; documentatie;
Dossier Jongeren Vredesactie 1938-1940, bevat onder andere Wij seinen. Mededelingen
voor afdelingsbesturen en groepsvertegenwoordigers;
Geluidsband met interview radioprogramma VARA ... Op de zolder van 5.9.1988.
Record creators history
Biografie
Maas, Marius J. (1913-1996). Studeerde aan de Nederlandsche Handelshoogeschool te
Rotterdam, onder andere werkzaam als assistent van H. Ploeg jr. bij de Nederlandse
Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken 1936-1940, trad in mei 1940
in dienst van de Nederlandse Zuivelcentrale, later Produktschap voor Zuivel, waarvan
hij ten slotte secretaris was (1963-1975); vanaf zijn veertiende jaar actief in de
drankbestrijdersbeweging, eerst in de NBAS 1927-1936 onder andere als redacteur van
Jonge Kracht en als voorzitter; later onder andere voorzitter van de Vereniging van
Vrienden van het NBAS-Bondshuis, de Nederlandse Vereniging en van de ANDO 1962-1976,
redacteur van Nuchter Bekeken, lid van het internationale bestuur van de IOGT en bestuurslid
van de Stichting voor Wetenschappelijk Onderzoek van Alcohol en Drugs, Stichting Alcoholvrije
Bedrijven en de NCA.
Processing information
Bewerking
Inventaris gemaakt door Bouwe Hijma in 1990, evenals van de latere aanvullingen
System of arrangement
Ordening
Het archief van Marius J. Maas werd in 1989 in bewaring gegeven aan het IISG. Een
deel van het materiaal werd overgedragen aan de Bibliotheek en aan de afdeling Beeld
en Geluid. Naast de stukken die Maas in functie ontving, verzamelde hij ook allerlei
andere stukken over de organisaties waarin hij actief was of over de drankbestrijding
in het algemeen. Bij de ordening is ervan afgezien hiertussen een strikte scheiding
aan te brengen, omdat dit achteraf niet mogelijk was. Bij de ordening is uitgegaan
van de verschillende organisaties, waarin Maas functies vervulde.
Conditions governing access
Preferred citation
Aanbevolen citeerwijze
Archief Marius J. Maas , inventory number ..., International Institute of Social
History, Amsterdam
Extent
16.4 m. meter
Other descriptive information
Biografische schets van Marius J. Maas
Marius Johannes Maas werd op 5 januari 1913 geboren als derde zoon van Frederik Johannes
Stephanus Maas (1876-1958) en Sara Maria Post van der Burg (1876-1954). Zijn ouderlijk
huis kenmerkte zich zowel in kerkelijk als in politiek opzicht door een vrijzinnige
sfeer waarbij ten aanzien van ieders persoonlijke leven vrij strenge gedragsnormen
golden en bewust soberheid werd nagestreefd. Zijn grootvader Frederik Nicolaas Maas
was -tot diens overlijden in 1886- vele jaren bestuurslid van de afdeling Gouda van
de toenmalige Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Sterken Drank (de 'NV').
In het ouderlijk huis van Marius Maas was geheelonthouding bijna vanzelfsprekend.
Niet alleen Marius maar ook zijn drie broers zijn uit overtuiging lid geweest van
de Nederlandse Bond van Abstinent Studerenden (NBAS). Na de 5-jarige HBS studeerde
Maas van 1930 tot 1934 economie, burgerlijk en handelsrecht aan de toenmalige Nederlandse
Handelshogeschool in Rotterdam. Van juli 1934 tot oktober 1936 was hij als correspondent
werkzaam op het hoofdkantoor van een der grote op Nederlands-Indie georienteerde handelshuizen.
Van november 1936 tot eind april 1940 vervulde hij de functie van assistent van H.
Ploeg Jr., algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende
Dranken. Begin mei 1940 trad hij in dienst van de Nederlandse Zuivelcentrale te 's-Gravenhage,
een rechtsvoorganger van het latere Produktschap voor Zuivel, waar hij achtereenvolgens
werkzaam was op de afdeling Export, de afdeling Prijzen en Heffingen, als hoofd van
de afdeling Produktie en Afzet en tenslotte als secretaris van genoemd Produktschap.
Naast deze beroepsarbeid vervulde Maas gedurende decennia tal van functies in de wereld
van de drankbestrijding, zowel binnen Nederland als in internationaal verband. Op
deze functies en de organisaties waarbinnen hij deze vervulde ga ik in het onderstaande
nader in.
De bewerking van het archief
Het archief van Marius J. Maas werd in 1989 in bewaring gegeven aan het IISG. Een
deel van het materiaal werd overgedragen aan de Bibliotheek en aan de afdeling Beeld
en Geluid. Naast de stukken die Maas in functie ontving, verzamelde hij ook allerlei
andere stukken over de organisaties waarin hij actief was of over de drankbestrijding
in het algemeen. Bij de ordening is ervan afgezien hiertussen een strikte scheiding
aan te brengen, omdat dit achteraf niet mogelijk was. Bij de ordening is uitgegaan
van de verschillende organisaties, waarin Maas functies vervulde. Het archief van
M.J. Maas bestaat uit een groot aantal bestand delen, grotendeels gekoppeld aan de
vele door Maas vervulde functies op het gebied van de drankbestrijding.
NBAS, Stichtining NBAS-Bondshuis en VVNB
De verzameling archivalia die betrekking heeft op NBAS, Stichting NBAS-Bondshuis
en VVNB, komt ten dele voort uit de functies die Maas vervulde in NBAS en VVNB. Daarnaast
heeft Maas in de loop der jaren stukken archief van de NBAS en de Stichting NBAS-Bondshuis
onder zijn hoede gekregen, zoals archivalia afkomstig van penningmeesters van de Stichting
(Leo de Wolff en Herman Maas) en van enkele plaatselijke afdelingen van de NBAS (Dordrecht,
Leeuwarden, Rotterdam en Zwolle). De Nederlandsche Bond van Abstinent-Studeerenden
(NBAS) ontstond in juni 1919 uit een fusie van de in juni 1918 opgerichte Gymnasiasten
Geheel-Onthouders Bond (GGOB) en de in januari 1919 opgerichte HBS Geheelonthoudersbond
(HBSGOB).
In augustus 1921 sloot de Kweekelingen Geheelonthouders Bond (KGOB) zich bij de NBAS
aan. De NBAS propageerde de geheelonthouding onder de studerende jeugd op niet-confessionele
grondslag en stimuleerde de belangstelling van de leden voor maatschappelijke vraagstukken
in het algemeen. De NBAS waakte angstvallig over de (partij)politieke neutraliteit
van de bond. Maas was van 1927 tot 1936 lid en in 1935-36 algemeen voorzitter van
de NBAS.
Een van de meest aansprekende activiteiten van de NBAS was de bouw en exploitatie
van een eigen jeugdherberg. In 1925 werd tijdens het congres van de NBAS voor het
eerst gepleit voor een 'eigen bondshuis' naar het voorbeeld van de Duitse 'Jugend
Herberge'. Verdere initiatieven resulteerden tenslotte in de opening tijdens de Pinksterdagen
van 1930 van het NBAS-Bondshuis in Oldebroek op de Veluwe. In 1933 volgde een verbouwing
en uitbreiding van het Bondshuis. Het Bondshuis werd beheerd door de Stichting NBAS-Bondshuis
waarvan de bestuursleden werden benoemd door de NBAS. Op 9 februari 1942 werd de Stichting
opgeheven op last van de door de Duitse bezetters aangestelde 'gemachtigde voor het
jeugdherbergwezen'.
In 1937 werd de Vereniging van Vrienden van het NBAS-Bondshuis (VVNB) opgericht.
Doel was in eerste instantie dat deze vrienden geld leenden aan de Stichting om zo
de financiele basis van het Bondshuis te verbreden. Sinds de 60er jaren droeg de VVNB
financieel bij aan verbetering van de accomodatie van het vroegere Bondshuis, thans
jeugdherberg in Oldebroek. Maas was vanaf de oprichting secretaris van de VVNB. Dit
bleef hij tot de oorlog ook aan de activiteiten van deze vereniging een einde maakte.
Na 1945 leidde de vereniging vele jaren een slapend bestaan. Een reunie in 1960 zorgde
ervoor dat de VVNB nieuw leven werd ingeblazen met als voornaamste doel het geregeld
organiseren van reunies van oud-leden van de NBAS in het vroegere Bondshuis. Maas
vervulde tot in de jaren '90 de functie van voorzitter.
NV
Maas werd in 1931 lid van de in 1842 opgerichte Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing
van Alcoholhoudende Dranken (kortweg: de NV, ook wel 'de blauwe NV' genoemd). Van
november 1936 tot mei 1940 was Maas bij deze vereniging in dienst als assistent van
de Algemeen Secretaris H. Ploeg Jr.
In 1955 werd Maas lid van het hoofdbestuur. Op de algemene Vergadering van 14 en
15 juni 1958 werd hij vervolgens tot algemeen penningmeester gekozen. In 1959 nam
hij de functie van algemeen voorzitter op zich. Hij bleef deze functie vervullen tot
de fusie in 1962 waarbij de NV opging in de ANDO.
ANDO
De Algemene Nederlandse Drankbestrijders Organisatie (ANDO) ontstond in 1962 uit
een fusie van de NV, de Snelverkeers Onthouders Vereniging (SOV) en de Nederlandse
Groot-Loge van de Internationale Orde van Goede Tempelieren (IOGT). Het kantoor van
de ANDO kwam in Utrecht in hetzelfde pand aan de Willem Barentszstraat waar de voormalige
NV gevestigd was en waar later ook de Nationale Commissie tegen het Alcoholisme (NCA)
en de Nationale Christen Geheel Onthouders Vereniging (NCGOV) kantoor hielden ('Centraal
Bureau Drankbestrijding'). Maas werd de eerste algemeen voorzitter van de ANDO. In
mei 1976 trad Maas als voorzitter af waarna hij 'tijdelijk' (tot 1 maart 1979) de
functie van algemeen secretaris op zich nam.
Van september 1978 tot mei 1987 maakte Maas deel uit van de redactie van het door
de ANDO uitgegeven blad Nuchter Bekeken .
NCA
De Nationale Commissie tegen het Alcoholisme (NCA) , tot de oprichting waarvan het
initiatief in november 1908 werd genomen, is de nationale koepelorganisatie op het
gebied van de drankbestrijding. Doel van de NCA was aanvankelijk vooral een duurzame
band tussen de verschillende drankbestrijdingsorganisaties te leggen en te bewaren.
Na de Tweede Wereldoorlog kwam een veel sterker accent te liggen op de beinvloeding
van de publieke opinie en van het overheidsbeleid met betrekking tot het alcoholvraagstuk,
o.a. door de publikatie van brochures en het kwartaaltijdschrift Feiten en door verspreiding
van folders en affiches.
De naam van de organisatie werd later veranderd in Nationale Commissie tegen het
Alcoholisme en andere verslavingen.
Maas was bestuurslid en penningmeester sedert 1958. Deze functies legde hij neer
per 17 juni 1985. Maas was daarnaast gedurende vele jaren voorzitter van de Onderwijscommissie
en van de Commissie Propaganda en Voorlichting, secretaris van de Commissie Drankwet
en lid van de Collecte Commissie (Blauwe Week Commissie) en van de Commissie voor
de Financiën.
Vereniging Consultatiebureau voor Alcoholisme
In 1951 werd de Vereniging Consultatiebureau voor Alcoholisme te 's-Gravenhage opgericht.
Maas vervulde de functie van secretaris van 1951 tot 1964. Na zijn terugtreden als
secretaris bleef hij nog aan als bestuurslid. In 1976 trok hij zich in verband met
zijn vertrek uit de regio 's-Gravenhage terug uit het bestuur.
FZA
In mei 1953 werd de Federatie van Instellingen voor de Zorg voor Alcoholisten (FZA)
in het leven geroepen, aanvankelijk gevestigd in Amsterdam, later in Bilthoven. Kort
na de oprichting kreeg Maas zitting in het bestuur als vertegenwoordiger van het Haagse
Consultatiebureau. Zijn bestuurslidmaatschap eindigde als gevolg van een wijziging
van de bestuursstructuur van de FZA, waartoe in februari 1968 werd besloten.
SWOAD
In 1961 werd de Stichting voor Studie en Documentatie op het gebied van het Alcoholisme
opgericht, in latere jaren Stichting voor Alcohol-Studies genoemd en na de uitbreiding
van haar werkterrein tot drugs Stichting voor Alcohol- en Drugsonderzoek. Bij een
statutenwijziging in 1971 werd de naam tenslotte Stichting voor Wetenschappelijk Onderzoek
van Alcohol- en Druggebruik (SWOAD).
Het bureau van deze onderzoeks- en documentatieinstelling was in Amsterdam gevestigd.
Maas maakte vanaf de oprichting in 1961 onafgebroken deel uit van het bestuur totdat
in 1988 een fusie tot stand kwam met de FZA door de oprichting van het Nederlands
Instituut voor Alcohol en Drugs (NIAD).
TADP
In 1973 nam de Volksbond tegen Drankmisbruik het initiatief tot de uitgave van een
nieuw wetenschappelijk tijdschrift op het gebied van alcohol en drugs.
Het eerste nummer van het Tijdschrift voor Alcohol, Drugs en andere Psychotrope Stoffen
verscheen in september 1975.
Maas maakte vanaf de oprichting deel uit van de redactie. Per 1 januari 1989 trok
Maas zich uit de redactie terug.
STAAVO
In 1959 werd de Stichting Anti-Alcohol Voorlichting (STAAVO) opgericht. Initiator
achter deze oprichting was de Nederlandse Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende
Dranken (de NV). Maas maakte vanaf de oprichting deel uit van het bestuur als penningmeester.
De STAAVO kwam echter nimmer goed van de grond en beeindigde omstreeks 1970 haar activiteiten,
die zich tot de uitgave van enkele brochures van voorlichtend karakter beperkt hebben.
Commissie Gelderland
Begin jaren '70 ging Maas als adviseur namens de NCA deel uitmaken van de bij besluit
van Provinciale Staten ingestelde Commissie van Advies en Overleg inzake de drankbestrijding
in de provincie Gelderland. In 1978 werd Maas gewoon lid van deze commissie en in
februari 1980 voorzitter. Eind 1984/begin 1985 kwam aan de werkzaamheden van de commissie
een einde door een herstructurering van de provinciale adviesorganen. Wel maakte Maas
nadien nog (tot eind 1988) deel uit van een overlegorgaan voor preventie-aangelegenheden
van de Gelderse Raad voor de Volksgezondheid.
SAB
Maas was voorzitter van het bestuur van de Stichting Alcoholvrije Bedrijven (SAB)
, opgericht in 1954, aanvankelijk gevestigd in Amsterdam, later in Zwanenburg. De
SAB had als doel de exploitatie van alcoholvrije hotel-, cafe-, restaurant- en aanverwante
bedrijven. Tevens was Maas tot 1985 voorzitter van de Raad van Commissarissen van
de aan de SAB gelieerde Autocanti NV, in 1973 omgezet in een besloten vennootschap
onder de naam SAB BV, nadien gewijzigd in SAB Catering BV, eveneens te Zwanenburg.
Laverman
Drukkerij Laverman te Drachten, opgericht in 1872, werd later omgezet in een NV onder
de naam Drukkerij en Uitgeverij Laverman NV. De Nederlandse Vereniging tot Afschaffing
van Alcoholhoudende Dranken (de NV) en later de ANDO, verwierf een groot aantal aandelen
in deze vennootschap. Maas trad in de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering vaak namens
de NV op. Bij besluit van de aandeelhoudersvergadering op 23 mei 1962 werd Maas gekozen
tot lid van de Raad van Commissarissen, waarin tevens de Nederlandse Vegetariersbond
en later ook de NV Arbeiderspers vertegenwoordigd waren. Sinds 1969 was Maas voorzitter
van deze Raad. In 1979 trad Maas als voorzitter en commissaris af, nadat alle aandeelhouders
besloten hadden hun aandelen in Laverman over te dragen aan de BV De Friese Pers.
IOGT
Maas was, nadat de oprichtingsvergadering van de ANDO, had besloten zich aan te sluiten
bij de International Order (vanaf 1970 Organisation) of Good Templars (IOGT), ook
actief in deze internationale drankbestrijdingsorganisatie, die met name in de Skandinavische
landen, Duitsland, Engeland en Zwitserland aanhang had. Hij vervulde van 1966 tot
1974 de functie van International Lector en was in de periode 1974-1982 als International
Treasurer lid van het dagelijks bestuur (Administrative Committee) van de IOGT. Maas
bezocht vele internationale congressen van de IOGT.
ICAA
Maas was ook betrokken bij de te Lausanne in Zwitserland gevestigde International
Council on Alcohol and Addictions (ICAA). De ICAA is erkend door de Verenigde Naties
en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO als 'non governmental organization'. Maas had
vanaf het midden van de jaren '70 zitting in het Europe Committee van de ICAA, dat
zich bezighield met de alcohol- en drugsproblematiek binnen het kader van de Europese
Gemeenschap. In 1986 trok hij zich hieruit terug.
Amethyst
De Geheelonthouders Levensverzekerings en Algemene Assurantie Maatschappij 'Amethyst',
daterend uit 1929, richtte zich in het bijzonder op het verzekeren van geheelonthouders.
Van 1976 tot 1985 trad Maas in zijn functie van penningmeester van de NCA formeel
op als directeur van 'Amethyst'. 'Amethyst' was al geruime tijd geen verzekeringsmaatschappij
in eigenlijke zin meer, maar stond na de overdracht van haar assurantieportefeuille
aan de Verzekerings Mij. De Nieuwe HAV Bank te Schiedam (later opgegaan in het AMEV-concern)
nog slechts voor het beheer van een bescheiden effecten-bezit.
ANSVAR
In 1967 werd op instigatie van de Zweedse Verzekerings maatschappij ANSVAR de ANSVAR
Verzekeringsmaatschappij NV te Amsterdam opgericht. Deze verzekeringsmaatschappij
voor geheelonthouders was in de eerste jaren van haar bestaan een dochteronderneming
van de ANSVAR Insurance Company te Londen. Maas werd direct bij de oprichting lid
van de Raad van Commissarissen van ANSVAR NV. Sinds 1975 was hij voorzitter. In 1983
trad hij af als commissaris in verband met het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens.
Keywords
Onderwerpen
Subjects:
Health
Geographic names:
Netherlands
Corporate names: Nederlandsche Bond van Abstinent Studeerenden Nationale Commissie tegen het Alcoholisme Federatie van Instellingen voor Alcohol en Drugs
Genre of the material:
Archival material
Personal names: Marius Johannes Maas
Corporate names: Stichting NBAS-Bondshuis Stichting NBAS-Bondshuis
Corporate names: Internationale Orde van Goede Tempelieren Nationale Commissie tegen het Alcoholisme Nuchter Bekeken
Corporate names: Nationale Commissie tegen het Alcoholisme (NCA) Nationale Commissie tegen het Alcoholisme
Corporate names: Volksbond tegen Drankmisbruik Tijdschrift voor Alcohol, Drugs en andere Psychotrope Stoffen
Corporate names: Stichting Anti-Alcohol Voorlichting
Corporate names: Stichting Alcoholvrije Bedrijven (SAB)
Language of the material
Dutch
Record creator
Creator: Maas, Marius J.
Other Creator: NBAS ; NBAS-Bondshuis (Oldebroek) ; Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken ; Nationale Commissie tegen het Alcoholisme ; FZA, Federatie van Instellingen voor Alcohol en Drugs ; Stichting voor Studie en Documentatie op het Gebied van het Alcoholisme ; ANDO ; International Organisation of Good Templars
Content provider
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
( Cruquiusweg 31 , 1019 AT Amsterdam , Nederland )
