Inhoud
Stukken betreffende de RJB 1932-1935, het RSJV 1935 en de LJG 1935-1939, de Internationale
Jeugdorganisatie in Laren 1934, het Internationaal Bureau van Revolutionaire Jeugdorganisaties
1935, pogingen tot vorming van een jeugdinternationale op basis van de `Open Brief'
voor de Vierde Internationale 1935-1937, het ISF sectie Holland en initiatieven tot
vorming van een internationale solidariteitsorganisatie (1935-) 1937-1940; enige documentatie
en enkele andere stukken.
Biografie
Hendrik Theodoor (Theo) van Driesten; geboren in Amsterdam 24 oktober 1911, overleden
in Neuengamme nabij Hamburg 5 september 1942; lid van de Revolutionaire Jeugdbond
(RJB) in 1928, vanaf 1930 secretaris en vanaf 1932 voorzitter; in dienst bij het Nationaal
Arbeids Secretariaat (NAS) als propagandist c. 1932-1937; daarnaast actief lid van
de Revolutionair-Socialistische Partij (RSP) en de Revolutionair-Socialistische Arbeiders
Partij (RSAP) waarvan hij van 1937-1939 administratief secretaris was; voorzitter
van het Revolutionair-Socialistisch Jeugd Verbond (RSJV) 1935 en de Leninistische
Jeugd Garde 1935-1937; van 1937-1939 was hij betaald secretaris van het Internationaal
Solidariteits Fonds (ISF); lid van de Centrale Leiding van het Marx-Lenin-Luxemburg
Front (MLL-Front) de illegale organisatie waarin de RSAP zich omvormde na de capitulatie;
in januari 1941 trad hij uit en verbrak het contact; in 1942 werd hij opgepakt, in
Kamp Amersfoort gevangen gezet en vervolgens overgeplaatst naar het concentratiekamp
Neuengamme.
Aanvullende informatie, in 2016 ontvangen van de familie Van Driesten: Hendrik Theodoor
(Theo) van Driesten was de zoon van Willem Theodoor van Driesten en Maria Roeloffina
Francina Boomgaard. Hij had een broer en een zus (bronnen: www.humanitarisme.nl/personen/index
en Ilse Schuurman-Brandsen, nichtje van Theo, dochter van de zus van Jo). Theo trouwde
op 14 juni 1934 met Johanna Maria (Jo) van den Hoed (geboren 29 maart 1907, overleden
26 juli 1989). Dit huwelijk bleef kinderloos. In 1942 werd Theo opgepakt en in Kamp
Amersfoort gevangen gezet. Hij werd daarna overgeplaatst naar het concentratiekamp
Neuengamme nabij Hamburg (kampnummer 08205), waar hij op 5 september 1942 op dertigjarige
leeftijd overleed. Theo van Driesten is begraven op het Nederlands Ereveld te Hamburg-Ohlsdorf
(vak/rij/nummer: BP 73 P 22 R).
Bewerking
Inventaris gemaakt door Atie van der Horst in 2002
Aanbevolen citeerwijze
Archief Theo van Driesten, inventory number ..., International Institute of Social
History, Amsterdam
0.62 m. meter
INLEIDING
Biografische schets
Theo van Driesten werd geboren in Amsterdam in 1911. Over zijn privé-leven is nauwelijks
iets bekend, alleen dat hij in ondertrouw ging, met het voornemen op 14 juni 1934
te trouwen met Jo van den Hoed ( NAS archief, inv.nr. 53).
Zijn archief vormt uitsluitend de neerslag van zijn werkzaamheden in de revolutionair-socialistische
beweging. Het ging hierbij om een bezoldigde functie als propagandist van het NAS,
waarvan de aanvangsdatum onbekend is, maar waarschijnlijk vanaf 1932 met onderbrekingen
tot 11 januari 1937. Daarna was hij in dienst van het Internationaal Solidariteits
Fonds (ISF) 1937-1939 (NAS archief inv.nrs. 53, 56-57; NAS jaarverslag 1931-1933).
Theo van Driesten kwam in de beweging terecht via de Revolutionaire Jeugd Bond (RJB)
, opgericht vanuit het NAS in 1927. In 1928 was hij lid van de Commissie voor Kinderwerk
en Jeugdbeweging en woonde in Hilversum (NAS archief, inv.nr. 288). Vanaf 1 november
1930 was hij eerste secretaris en vanaf 20 maart 1932 eerste voorzitter van de RJB.
Op 23 oktober 1933 bedankte hij als voorzitter wegens vele werkzaamheden voor het
NAS. Hij bleef wel redacteur van het orgaan De Vonk wat hij sinds 20 september 1931
deed (NAS archief inv.nr. 292). Het NAS bleef echter druk op de RJB uitoefenen om
hem als voorzitter te handhaven, alhoewel hij in 1934 in Rotterdam woonde hoogstwaarschijnlijk
vanwege werkzaamheden voor het PAS in Rotterdam (NAS archief inv.nr. 288).
Hij was ook lid van de Revolutionair Socialistische Partij . Namens de Afdeling Amsterdam
was hij op 11 september 1932 aanwezig op de landelijke conferentie van de RSP. Op
het derde congres van de RSP van 31 maart-2 april 1934 was Theo van Driesten afgevaardigde
van de Afdeling Rotterdam, waar hij lid was van het algemeen bestuur en vanaf juli
1934 tweede penningmeester (Archief RSP/RSAP inv.nr. 16, 19, 33).
Na de fusie van RJB en het Socialistisch Jeugd Verbond (SJV) tot Revolutionair-Socialistisch
Jeugd Verbond (RSJV) in februari 1935 werd Theo van Driesten weer voorzitter en redacteur.
Het RSJV stond in tegenstelling tot de RJB los van het NAS. De fusie kreeg zijn beslag
op het congres van 24 maart 1935 (NAS archief, inv.nr. 299). Het RSJV viel al snel
weer uit elkaar. De scheuring werd veroorzaakt door een conflict over de 'Open Brief
voor de Vierde Internationale ', die door Theo van Driesten werd gesteund. Op het
congres van 12-13 oktober 1935 had deze lijn een minderheid en de aanhangers richtten
vervolgens de Leninistische Jeugd Garde (LJG) op. De RSJV verdween in 1936 van het
toneel. Van Driesten werd voorzitter van het LJG en voerde samen met Nico Engelsman
de redactie van het orgaan De Rood Gardist . Het LJG had nauwe banden met de Revolutionair
Socialistische Arbeiders Partij (RSAP). Na de RSAP-conferentie van juni 1937 werd
Van Driesten opgevolgd door Joop Flameling .
Internationale organisatie was binnen de Revolutionair Socialistische Partij (RSP)
en de RSAP onder leiding van Henk Sneevliet zeer belangrijk. Dit gold ook voor de
jeugdorganisaties. De RJB was betrokken bij de organisatie van de Internationale Jeugdconferentie
in Laren 24-26 februari 1934, die na politie-ingrijpen werd voortgezet in België.
Hier werd het Internationaal Bureau van Revolutionaire Jeugdorganisaties (Stockholms
Bureau) opgericht. Secretaris Willy Brandt vertegenwoordigde hierin de gematigde richting
( Tweede Internationale, Londens Bureau ), Walter Held de revolutionaire (Trotskistisch,
de Internationale Kommunistische Liga (IKL ), ontstaan op het Parijse congres van
1933. De IKL-organisaties werden midden 1935 uitgesloten van het Stockholms Bureau
en het LJG onder leiding van Van Driesten ontplooide initiatieven tot vorming van
een jeugdinternationale op basis van de 'Open Brief' tussen 1935 en 1937. Hierbij
werkte hij nauw samen met Henk Sneevliet die de internationale organisatie van de
RSAP voor zijn rekening nam.
Zowel Theo van Driesten als Dirk Schilp , ook propagandist van het NAS, verbleven
na 1935 een tijdlang in Tilburg, waar in 1935 een spontane staking uitbrak bij 26
fabrieken van wollen stoffen, die een maand duurde (NAS jaarverslag 1 januari 1934-1
juli 1937). Daarna werkte hij er als propagandist (RSP/RSAP archief inv.nr. 35). Hij
werd in de jaren dertig enkele malen opgepakt in verband met propaganda-activiteiten.
Begin 1937 verhuisde Theo van Driesten weer naar Amsterdam (NAS archief inv.nr. 53).
Het NAS kon hem daarna niet langer in dienst houden, maar Van Driesten was betrokken
bij de fusie van het Proletarisch Steun Fonds en het Comité Rood Spanje tot het ISF
, alle hulporganisaties van het NAS. Het besluit hiertoe werd op 7 oktober 1937 genomen
en de fusie was op 10 november een feit. Van Driesten werd secretaris van het ISF,
betaald uit de opbrengsten van het Fonds (NAS jaarverslag 1 juli 1937-31 december
1939). Het ISF hield zich vooral bezig met propaganda voor, en steunverlening aan
Spaanse republikeinen (ook kinderen) en de Partido Obrero de Unificación Marxista
(POUM) en in 1939 met vluchtelingen.
Van Driesten vervulde ook functies in de RSAP die in 1935 was ontstaan na fusie van
de RSP met de Onafhankelijk Socialistische Partij . In 1935 was hij korte tijd in
dienst van de RSAP. Begin oktober 1935 bezocht hij Madrid blijkens een brief aan De
Nieuwe Fakkel over de toezending van propaganda-materiaal. Hij gebruikte het pseudoniem
P.J. van Dam (RSP/RSAP archief inv.nr. 160). In 1936 werd hij lid van het partijbestuur
en had hij zitting in de Commissie voor het vakbondswerk en de Propaganda-commissie.
Van 1937-1939 was Van Driesten administratief secretaris van de RSAP en daarmee naaste
medewerker van Henk Sneevliet. Hij hield zich vooral bezig met propaganda (RSP/RSAP
archief inv.nr. 172-176; Max Perthus , Sneevliet p. 491). In De Rode October , theoretisch
orgaan van de RSAP publiceerde hij onder het pseudoniem H. van Amstel.
Direct na de capitulatie staakte de RSAP haar legale activiteiten en vormde zich
om tot een illegale organisatie, het Marx-Lenin-Luxemburg-Front . Van Driesten maakte
deel uit van de Centrale Leiding. Hij zat enige maanden ondergedoken. Een drietal
brieven aan Ab Menist van 5, 6 en 7 november 1940 onthullen echter dat hij zich zeer
ongemakkelijk was gaan voelen binnen de beweging. Hij deed het werk uitsluitend nog
uit plichtsbesef en voelde zich overspannen. Er zaten hem allerlei dingen dwars al
ver vóór 10 mei en hij dacht er al maanden over wat te doen. Kennelijk viel het hem
zwaar een besluit te nemen. Het ging hierbij niet om de politieke kant van de beweging,
maar om de persoonlijke, de intriges en vuilgooierij. Hij vond dat mensen binnen de
partij niet als mens werden gezien maar als instrument. Vooral de manier waarop Sneevliet
mensen gebruikte stond hem steeds meer tegen. Van Driesten schreef Menist dat hij
zich uit de beweging wilde terugtrekken, in ieder geval uit de Centrale Leiding, maar
ook uit het dagelijks werk. Op dit laatste kwam hij in zijn brief van de 7de enigszins
terug terwille van Menist die geschokt was door dit besluit dat voor hem volkomen
onverwacht kwam. Van Driesten schreef ook dat hij de eigenlijke reden voor zijn terugtrekken
niet naar buiten wilde brengen (archief H. Sneevliet, inv. nr. 779). In een brief
van 6 januari 1941 bedankte hij uiteindelijk voor deelname aan de RSAP en verzocht
geen contact meer te hebben. Als argument voerde hij aan de partij te zijn ontgroeid
en serieus bezig te zijn om een bestaansmogelijkheid op te bouwen (als handelsreiziger).
Zijn uittreden werd hem zeer kwalijk genomen. De brief werd gepubliceerd in Richtlijnen
voor de M.-Groep nr. 4 niet onder zijn pseudoniem A. Oosterbaan maar onder zijn eigen
naam. In het commentaar op de brief, werd hij bestempeld als deserteur en er werd
gezinspeeld op 'allerlei fortuinzoekers [die] op voordeel en gunst jagen van de nieuwe
machthebbers'. De leden werd aangeraden de persoon van Van Driesten volkomen te negeren
( Wim Bot , Tegen fascisme, kapitalisme en oorlog (Amsterdam 1983) p. 16-17).
Het terugtrekken uit de illegale organisatie heeft Theo van Driesten niet gevrijwaard
van vervolging. Bij een inval bij een drukker die vroeger voor de RSAP had inegewerkt
en ervan verdacht werd te werken voor het MLL-front, werd hij opgepakt. Hij was hier
toevallig aanwezig in verband met zijn zaken. Evenals de leden van de Sneevliet-groep
die in 1942 werden gefusilleerd, kwam hij terecht in kamp Amersfoort. (Max Perthus,
Sneevliet, p. 492). Hij werd doorgestuurd naar Neuengamme waar hij in de laatste periode
van de oorlog overleed (Mededeling van Elizabeth (Bep) Fisher-Spanjer aan Dick de
Winter in 2002).
Het archief
In 1938 ontving het IISG de stukken betreffende de RJB, RSJV en internationale jeugdorganisatie,
evenals strooibiljetten en nummers van het orgaan van het Internationaal Solidariteits
Fonds (jaarverslag IISG 1938, p. 23 en kwartaalverslag tweede kwartaal 1938). Wanneer
de overige stukken zijn ontvangen is niet meer te achterhalen.
Het archief bevat stukken betreffende de RJB 1932-1935, RSJV 1935, LJG 1935-1939
en de internationale jeugdorganisatie 1934-1937, waaronder de stukken van de Internationale
Jeugdconferentie te Laren van 1934. Daarnaast zijn er de stukken van het Internationaal
Solidariteits Fonds 1937-1939. Enkele stukken betreffende de LJG zijn afkomstig van
Bep Spanjer (inv.nr. 14, 20, 30, 32) die onder andere internationaal secretaresse
van de LJG was vanaf 21 oktober 1935 (RSP/RSAP archief inv.nr. 160). Ook zij was enige
tijd in dienst van het NAS (NAS archief, inv.nr. 53).
De omvang van het archief is 0,62 m.
Andere bronnen
In het archief van de RSP/RSAP zijn stukken opgenomen uit de periode dat Theo van
Driesten secretariaatsmedewerker van de RSAP was van 1937-1939 (inv.nrs. 172-176).
In het archief van Jacq Engels zijn stukken betreffende de RJB aanwezig van 1926-1930.
Het archief van J. Flameling bevat stukken betreffende de LJG 1936-1939.
Raadpleging
De raadpleging van het archief is vrij.
Onderwerpen
Subjects:
Radical movements and parties
International organizations
Geographic names:
Netherlands
Personal names: Driesten, Theo van
Corporate names: Revolutionaire Jeugdbond Leninistische Jeugd Garde
Genre of the material:
Archival material
Personal names: Theo van Driesten Jo van den Hoed
Corporate names: NAS
Corporate names: Internationaal Solidariteits Fonds (ISF)
Corporate names: Revolutionaire Jeugd Bond (RJB) Commissie voor Kinderwerk en Jeugdbeweging PAS
Titles of related works:
De Vonk
Corporate names: Revolutionair Socialistische Partij
Personal names: Nico Engelsman Joop Flameling
Corporate names: Socialistisch Jeugd Verbond (SJV) Revolutionair-Socialistisch Jeugd Verbond (RSJV) Vierde Internationale Leninistische Jeugd Garde (LJG)
Titles of related works:
De Rood Gardist
Personal names: Henk Sneevliet Willy Brandt Walter Henk Sneevliet
Corporate names: Revolutionair Socialistische Partij (RSP) Internationaal Bureau van Revolutionaire Jeugdorganisaties (Stockholms Bureau) Tweede Internationale, Londens Bureau Internationale Kommunistische Liga (IKL
Personal names: Dirk Schilp
Corporate names: Proletarisch Steun Fonds Comité Rood Spanje ISF Partido Obrero de Unificación Marxista (POUM)
Personal names: P.J. van Dam Max Perthus
Corporate names: RSAP Onafhankelijk Socialistische Partij
Titles of related works:
De Nieuwe Fakkel
De Rode October
Personal names: Ab Menist Sneevliet Menist A. Oosterbaan Wim Bot
Corporate names: Marx-Lenin-Luxemburg-Front RSAP
Titles of related works:
Richtlijnen voor de M.-Groep
Tegen fascisme, kapitalisme en oorlog
Personal names: Elizabeth (Bep) Fisher-Spanjer
Corporate names: Sneevliet-groep
Corporate names: IISG Internationaal Solidariteits Fonds IISG
Personal names: Bep Spanjer
Personal names: Jacq Engels J. Flameling
Creator: Driesten, Theo van
Other Creator: Internationaal Solidariteits Fonds ; Revolutionaire Jeugdbond ; Revolutionair-Socialistisch Jeugd Verbond ; Leninistische Jeugd Garde
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
( Cruquiusweg 31 , 1019 AT Amsterdam , Nederland )