Het bedrijfsarchief Thieme is zeker niet compleet maar bevat toch enkele langlopende
series: de correspondentie over het tijdvak 1882-1960 en de registers van boekverkoop
over de jaren 1856-1960. Door de aanwezigheid van deze twee series kan er goed onderzoek
worden verricht naar de relatie uitgever-auteur en de verkoop van boeken in een groot
deel van de 20e eeuw. Van latere jaren, circa 1970-2005, zijn alleen de onderwijsmethoden
bewaard gebleven. De grondlegger van het bedrijf, H.C.A. Thieme, vestigde zich in
1788 in Zutphen. Het bedrijf vertrok in 2010 uit Zutphen.
Bereik en inhoud
Het archief is van landelijk belang.
Archiefvormers
Uitgeverij en drukkerij W.J. Thieme & Cie te Zutphen
Een uitvoerige geschiedenis van het bedrijf Thieme is beschreven in het boek W.F.
Kalkwiek, Groeien in de tijd 1792-1992. Geschiedenis van het Zutphense familiebedrijf Thieme (Zutphen 1992). Deze inleiding beperkt zich daarom tot een kort chronologisch overzicht.
Gegevens over het boekenfonds, de auteurs, de bedrijfsvoering, druktechnieken etc.
komen in deze inleiding niet aan de orde.
De oorsprong van de Zutphense uitgeverij en drukkerij Thieme ligt in het jaar 1792
en bij de persoon Hermann Thieme. Hermann Carl Anton Thieme was getrouwd met de dochter
van A. van Eldik, een boekhandelaar en drukker in Zutphen. Thieme, geboren in 1770
in het Duitse Wesel, was in 1788 in Zutphen komen wonen en was pas 22 jaar - en in
die tijd dus minderjarig - toen hij het bedrijf van zijn schoonvader overnam en onder
eigen naam boeken uitgaf. Toen hij in 1795 meerderjarig werd, kon de zaak op zijn
naam worden gezet. Hermann Thieme wist van het kleine bedrijf van Van Eldik een bedrijf
te maken met landelijke bekendheid. De familie Thieme bleef met wisselend succes leiding
geven aan het bedrijf tot het jaar 1862. In dat jaar verkocht kleinzoon Willem Thieme
de uitgeverij, boekhandel en drukkerij aan Cornelis Schillemans. Het bedrijf zit toen
diep in de schulden.
Cornelis Schillemans werd geboren in 1840, was afkomstig uit Dordrecht en werkte in
een Amsterdamse boekhandel voordat hij in Zutphen actief werd. In 1863 stelde hij
de naam van zijn nieuwe bedrijf vast: Drukkerij-uitgeverij W.J. Thieme en Cie. Er
werkten toen nog zes mensen bij het bedrijf. Met de komst van Schillemans begon een
nieuwe bloeiperiode van het bedrijf. Winkel, drukkerij en uitgeverij waren eerst nog
gevestigd aan de Sprongstraat. In 1875 werd de winkel afgesplitst. De drukkerij en
uitgeverij werden eerst verplaatst naar de Houtmarkt, daarna naar de nieuwe Stationsweg
en vonden tenslotte een geschikte plaats aan de Groenmarkt. Daar zou het bedrijf 80
jaar lang blijven. Na Cornelis Schillemans (overleden in 1904) leidden zijn zoons
W.J. (Willem) en H.G.J. (Hans) het bedrijf. Hierna volgden nog twee generaties Schillemans.
In 1940 was het aantal uitgaven van Thieme opgelopen tot 1100 titels waarvan 800 gericht
op onderwijs. Het totale bedrag aan bezittingen bedroeg anderhalf miljoen gulden en
het aantal werknemers lag op ongeveer 80. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd weliswaar
veel van de boekenvoorraad verkocht, maar het uitgeven en drukken van boeken werd
aan banden gelegd omdat aankoop van papier bijna niet meer mogelijk was. Tot overmaat
van ramp ging door het bombardement van 14 oktober 1944 een groot deel van de resterende
voorraad in het nieuwe boekenmagazijn aan de Waterstraat verloren.
In 1949 werd het bedrijf gesplitst in twee zelfstandige onderdelen. De uitgeverij
en boekhandel ging verder onder de naam NV Uitgeverij en Boekhandel W.J. Thieme en
Cie. De drukkerij en binderij kreeg de naam NV Boekdrukkerij en Binderij W.J. Thieme
en Cie. Bestonden de directies aanvankelijk nog alleen uit familieleden Schillemans,
vanaf de jaren 1960 traden ook andere personen toe tot de directie en raad van commissarissen.
Langzaam maar zeker ging het karakter van familiebedrijf verloren. Enerzijds waren
minder familieleden bereid om tot het bedrijf toe te treden, anderzijds was het uitgeven
van met name schoolboeken een erg gecompliceerde bezigheid geworden.
In 1975 werden de panden aan de Groenmarkt verkocht. Het hele bedrijf vestigde zich
in nieuwbouw aan de Industrieweg op industriegebied De Mars. Steeds minder richtte
de uitgeverij zich op algemene boeken en steeds belangrijker werden de uitgaven van
educatieve boeken. In 1987 werd de educatieve uitgeverij Ten Brinke uit Meppel overgnomen
en in 1994 werd samenwerking gevonden met Meulenhoff. De naam veranderde in ThiemeMeulenhoff.
De drukkerij en binderij werden in 1996 verkocht aan Wöhrmann. Uiteindelijk werd in
2009 de beslissing genomen om na 217 jaar uit Zutphen te vertrekken.
De Zutphense Courant nam een bijzonder positie in bij Thieme. De krant werd in 1849
opgericht door Wilhelm Johann (Willem) Thieme, zoon van de grondlegger van het familiebedrijf.
Het had een liberaal karakter, geheel in de geest van Thieme. Aanvankelijk verscheen
de krant als weekblad, vanaf 1877 werd het als dagblad uitgegeven. Bij de verkoop
van het bedrijf in 1863 bleef de krant nog tot 1869 eigendom van de familie Thieme
maar werd wel door Schillemans gedrukt. In 1869 nam een aantal Zutphense notabelen
de krant over van Thieme en brachten de krant onder in een maatschap totdat in 1887
Schillemans de krant in eigendom kreeg.
Geschiedenis van het archief
Het archief is in verschillende fasen overgebracht van de kantoren van het bedrijf
Thieme in Zutphen naar de gemeentelijke archiefbewaarplaats aan de Spiegelstraat in
Zutphen. Zowel in 1977 als in 2009 was de aanleiding voor de overbrenging gelegen
in het feit dat het pand moest worden verlaten.
Selectie
Bij bewerking van het archief in 2018 is archiefmateriaal dat niet-relevant werd bevonden
vernietigd. Bij sommige langlopende series administratie zijn alleen enkele voorbeeldexemplaren
bewaard.
Voorwaarden voor raadpleging
Het archief is geheel openbaar.
Fysieke kenmerken en technische vereisten
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte
materiële staat.
Verwante beschrijvingseenheden
Een selectie van foto's is opgenomen in de beeldbank.
Publicaties
W.F. Kalkwiek, Groeien in de tijd 1792-1992. Geschiedenis van het Zutphense familiebedrijf
Thieme (Zutphen 1992).
Subjects:
Economisch leven
Geographic names:
Zutphen
Archiefvormers: Uitgeverij en drukkerij W.J. Thieme & Cie te Zutphen , 1792-2009
Regionaal Archief Zutphen